Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Η ανθρωπιστική κρίση στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό εν μέσω κλιμάκωσης της βίας

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ – Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo) είναι μια τεράστια χώρα. Δεν θα ήταν υπερβολή εάν πούμε ότι η ΛΔΚ είναι η Αφρική. Συμπυκνώνει εντός της όλες τις ιδιαιτερότητες της μαύρης ηπείρου. Πάνω από 200 εθνότητες, ένα μωσαϊκό γλωσσών και φυλών. Με έναν πολύ νέο ηλικιακά πληθυσμό που αγγίζει τα 109 εκατομμύρια, θα έπρεπε να ήταν από τις πιο δυναμικές χώρες του πλανήτη. Με το δεύτερο μεγαλύτερο τροπικό δάσος στον κόσμο (με έκταση 1,2 εκατομμύρια τ.χιλ., φιλοξενεί το 10% των ειδών πανίδας της γης, πάνω από 600 είδη δέντρων και πάνω από 10.000 είδη ζώων, είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στην Αφρική) μετά τον Αμαζόνιο και με αποκλειστικότητα σχεδόν στην κοιλάδα απορροής του ποταμού Κονγκό είναι ένας κόσμος άφθονων πρώτων υλών. Η περιοχή του σημερινού Κονγκό κατοικείται τουλάχιστον εδώ και 80.000 χρόνια!

Η ΛΔΚ αντιμετωπίζει μια πολύπλοκη και ταραγμένη κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από πολιτικές, οικονομικές και ανθρωπιστικές κρίσεις. Μια συνεχιζόμενη κρίση που χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια, ένοπλες συγκρούσεις και πολλές φορές σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα πρόσφατα γεγονότα εστιάζονται κυρίως στις συνεχιζόμενες συγκρούσεις, τις εκλογές και τις διεθνείς παρεμβάσεις. Η κλιμάκωση στα ανατολικά της ΛΔΚ αντανακλά τον αγώνα για τον γιγαντιαίο φυσικό πλούτο της χώρας, ο οποίος εκτιμάται σε 24 τρισεκατομμύρια δολάρια. Συνολικά, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις που απαιτούν εσωτερικές και διεθνείς προσπάθειες για την επίλυση των συγκρούσεων, την προώθηση της ειρήνης και την ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας.

Η αποικιοκρατία

Η κρίση έχει τις ρίζες της στην περίοδο μετά την ανεξαρτησία από τους αποικιοκράτες του Βελγίου το 1960. Για την ιστορία να θυμίσουμε ότι η πρωτεύουσα του Κονγκό μέχρι το 1966 ονομάζονταν Λεοπολντβίλ (Léopoldville) προς τιμή του Βέλγου βασιλιά Λεοπόλδου Β’. Ο Λεοπόλδος «απέκτησε» το Κονγκό στη διάσκεψη του Βερολίνου το 1885 (οι άπληστοι αποικιοκράτες Ευρωπαίοι ηγέτες, εξυπηρετώντας τα επιχειρηματικά συμφέροντα, διαμοίρασαν την αφρικανική ήπειρο αυθαίρετα σε «σφαίρες επιρροής»), ως ατομική ιδιοκτησία. Η περιοχή, 76 φορές μεγαλύτερη του Βελγίου, ήταν πλούσια σε παραγωγή καουτσούκ, που εκείνη την εποχή ήταν περιζήτητο προϊόν στον αναπτυσσόμενο καπιταλιστικό κόσμο. Ο Βέλγος βασιλιάς έμεινε στην ιστορία σαν «ο σφαγέας του Κονγκό» γιατί κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του (1885-1908) σφαγίασε πάνω από 10 εκατομμύρια Κογκολέζους, κόβοντας τα χέρια, τα πόδια και τα γεννητικά τους όργανα. Τους μαστίγωναν μέχρι λιποθυμίας και πολλές φορές μέχρι θανάτου. Συχνά βίαζαν τις γυναίκες εργάτριες και στη συνέχεια τις έκαιγαν, ενώ διασκέδαζαν με το διαμελισμό παιδιών. Τον Λεοπόλδο εκπροσωπούσε ένας Βελγικός ιδιωτικός μισθοφορικός στρατός (Force Publique) που είχε αναλάβει να τρομοκρατεί και να σκοτώνει τους εργάτες χωρίς να φαίνεται πουθενά ο ίδιος. Άλλωστε ο Λεοπόλδος ποτέ δεν επισκέφθηκε το Κονγκό.

Η ανεξαρτησία από τους αποικιοκράτες

Η ΛΔΚονγκό είδε τον πρώτο της ηγέτη, και απελευθερωτή, Πατρίς Λουμούμπα (Patrice Émery Lumumba, 2/7/1925-17/1/1961) μαζί με δύο συνεργάτες του, τον Οκίτο (Joseph Okito) και τον Μπόλο (Maurice Mpolo) να δολοφονούνται από την σύμπραξη των μυστικών υπηρεσιών Βέλγων, Βρετανών και Αμερικάνων. Στις 17 Γενάρη του 1961, ο ηγέτης του αντιαποικιοκρατικού παναφρικανικού κινήματος και πρώτος νόμιμα εκλεγμένος πρωθυπουργός της ΛΔΚ, ο Πατρίς Λουμούμπα, δολοφονήθηκε αφού ανατράπηκε με τη βοήθεια της Ουάσινγκτον. Εκτελέστηκε, διαμελίστηκε και τα κομμάτια του διαλύθηκαν στο οξύ, από Βέλγους, Βρετανούς και Αμερικάνους πράκτορες, και βέβαια με τις σιωπηρές ευλογίες του ΟΗΕ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Αϊζενχάουερ (Dwight David Eisenhower) είχε δώσει την εντολή εκτέλεσης του Λουμούμπα και η CIA (Central Intelligence Agency) εκτέλεσε την εντολή σε συνεργασία με την Βρετανική MI6 (Military Intelligence, Section 6, επίσημα: Secret Intelligence Service – SIS) και η διάλυση του σώματος του σε οξύ έγινε υπό την επίβλεψη Βέλγων αστυνομικών. Ο Βέλγος κομισάριος της Αστυνομίας, Τζέραρντ Σέτε (Gerard Soete), που επέβλεψε και συμμετείχε στον διαμελισμό και την εξαφάνιση του πτώματος, πήρε το χρυσό δόντι από το πτώμα του Λουμούμπα, όπως παραδέχτηκε αργότερα. Το 2016, οι βελγικές αρχές κατάσχεσαν το χρυσό δόντι από την κόρη του αστυνομικού, Τζέραρντ Σέτε, μετά από καταγγελία της οικογένειας του Λουμούμπα και το οποίο παραδόθηκε στη ΛΔ Κονγκό το 2022!

Έκτοτε η χώρα είναι βυθισμένη σε ανταρσίες, αποσχιστικά κινήματα, πολύχρονο στρατιωτικό καθεστώς, διαφθορά, καθώς και εισβολές που σημάδεψαν την πρόσφατη ιστορία της. Η αποικιοκρατική κληρονομιά, η εθνοτική ποικιλομορφία και ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο κι εκμετάλλευση των πλούσιων φυσικών πόρων συνέβαλαν στην αστάθεια. Η διαφθορά, η κακή διακυβέρνηση και οι συνεχείς ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων και ένοπλων ομάδων έχουν επιδεινώσει την κατάσταση.

Ιστορικό υπόβαθρο των σημερινών συγκρούσεων

Η ΛΔΚ απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Βέλγους το 1960. Τον Μάη του 1960, το Εθνικό Κίνημα του Κονγκό (Mouvement National Congolaise), με επικεφαλή τον Πατρίς Λουμούμπα κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές. Η έκκληση του στον ΟΗΕ για εκδίωξη των βελγικών στρατευμάτων έπεσε στο κενό. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του οργανισμού ζήτησε την άμεση απομάκρυνση του βελγικού στρατού κι έστειλε στρατό του ΟΗΕ στην περιοχή, ο οποίος δεν έκανε τίποτε ωστόσο. Ο Λουμούμπα αποφάσισε να στραφεί στην ΕΣΣΔ, κάτι που τον έθεσε οριστικά στο στόχαστρο της Δύσης και ιδιαιτέρα των ΗΠΑ. Ζήτησε τη βοήθεια της ΕΣΣΔ για να αντιμετωπίσει τις παρεμβάσεις των αποικιοκρατών των ΗΠΑ και του Βελγίου. Ωστόσο η κυβέρνησή του ανατράπηκε από τον συνταγματάρχη Μομπούτου (Joseph-Désiré Mobutu γνωστός σαν Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu Wa Za Banga, 24/11/1965–16/5/1997), που ήταν αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και ονόμασε τη χώρα Ζαΐρ (République du Zaïre). Ο Λουμούμπα δολοφονήθηκε, γεγονός που προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή. Το καθεστώς του Μομπούτου οδήγησε σε διαφθορά, κακή διακυβέρνηση και καταστολή, επιδεινώνοντας την ήδη εύθραυστη κοινωνικοπολιτική κατάσταση.

Οι πόλεμοι του Κονγκό στην περίοδο 1996-2003 αποτέλεσαν κομβικό σημείο για τη σύγχρονη κρίση. Ο πρώτος πόλεμος οδήγησε στην ανατροπή του Μομπούτου και την άνοδο του Καμπιλά (Laurent-Désiré Kabila, 27/11/1939–16/1/2001), ενώ ο δεύτερος, με τη συμμετοχή εννέα αφρικανικών χωρών, δημιούργησε τις βάσεις για τη συνεχιζόμενη ανασφάλεια.

Η χώρα φιλοξενεί περισσότερες από 200 εθνοτικές ομάδες, με σημαντικές διαφορές στον τρόπο ζωής, τη θρησκεία και τις γλώσσες τους. Οι εντάσεις μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων, συνήθως υποκινούμενες από εξωτερικές δυνάμεις, επιδεινώνουν τις συγκρούσεις.

Οι τελευταίες προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές έγιναν σε ένα κλίμα πολιτικής έντασης. Ο πρόεδρος Φέλιξ Τσιζεκέντι (Félix Antoine Tshisekedi Tshilombo) επανεξελέγη, αλλά η αντιπολίτευση και δυτικοί παράγοντες, ως συνηθίζουν, μιλούν για ανοργανωσιά κατά τη διαδικασία των εκλογών. Αυτό εντείνει την πολιτική αστάθεια και τις διαμαρτυρίες, με την κυβέρνηση του Τσισεκέντι να αντιμετωπίζει πιέσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και από το εξωτερικούς παράγοντες

Φυσικοί πόροι και οικονομία πολέμου

Η ΛΔΚ διαθέτει τεράστιες ποσότητες ορυκτών, όπως κοβάλτιο, τανταλίτη και χαλκό (απαραίτητα για την παγκόσμια βιομηχανία τεχνολογίας) και διαμάντια (το ένα τρίτο των παγκοσμίων αποθεμάτων κοβαλτίου και διαμαντιών και το ένα δέκατο του παγκόσμιου χαλκού). Εκτιμάται ότι αξίζουν περισσότερο από 24 τρισεκατομμύρια δολάρια και είναι ζωτικής σημασίας για μεγάλο μέρος της βιομηχανίας της παγκόσμιας τεχνολογίας. Μια από τις βασικές αιτίες των συγκρούσεων είναι ο έλεγχος των φυσικών της πόρων στο Ανατολικό τμήμα της ΛΔΚ. Το κράτος αδυνατεί να επιβάλλει τον έλεγχό του στον τομέα της εξόρυξης και πολλά ορυχεία βρίσκονται υπό τον έλεγχο ντόπιων ή ξένων ενόπλων ομάδων.

Αυτά τα ορυκτά χρηματοδοτούν ένοπλες ομάδες, οι οποίες εκμεταλλεύονται παράνομα τα κοιτάσματα, συνήθως με τη χρήση παιδικής εργασίας και μέσω βίαιης εκδίωξης πληθυσμών. Η αδυναμία ελέγχου από την κεντρική κυβέρνηση έχει επιτρέψει τη δημιουργία τοπικών «οικονομιών πολέμου», που διατηρούν τον κύκλο της βίας.

Παρά τον πλούτο σε φυσικούς πόρους, η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής ανεργίας και της φτώχειας. Η οικονομική ανάπτυξη παραμένει αργή, και η κυβέρνηση αντιμετωπίζει δυσκολίες στη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών.

Μεγάλο μέρος των ορυκτών που εξορύσσονται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό φτάνουν στις παγκόσμιες αγορές μέσω της γειτονικής περίκλειστης Ρουάντα (Repubulika y’u Rwanda), η οποία έχει κατηγορηθεί ότι πλουτίζει μέσω της παράνομης εξόρυξης στη ΛΔΚ.

Συγκρούσεις και ένοπλες στρατιωτικές ομάδες

Η γεωγραφική θέση της ΛΔΚ, που συνορεύει με εννέα χώρες, την καθιστά κεντρικό σημείο στην περιοχή. Οι συγκρούσεις στο ανατολικό τμήμα της χώρας έχουν επηρεάσει τις σχέσεις με γειτονικές χώρες, όπως η Ρουάντα και η Ουγκάντα (Jamhuri ya Uganda), οι οποίες κατηγορούνται για υποστήριξη ένοπλων ομάδων εντός της ΛΔΚ.

Η ανατολική περιοχή της χώρας, ιδιαίτερα οι επαρχίες Βόρειο Κιβού (North Kivu) και Νότιο Κιβού (South Kivu), παραμένουν πεδίο βίαιων συγκρούσεων μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και πολυάριθμων ένοπλων ομάδων. Οι ομάδες αυτές συνεχίζουν να προκαλούν ανθρωπιστικές καταστροφές, με εκτοπισμούς πληθυσμών και βιαιοπραγίες κατά των πολιτών. Στη χώρα δραστηριοποιούνται περισσότερες από 120 ένοπλες ομάδες, οι οποίες ελέγχουν τμήματα της ανατολικής ΛΔΚ.

Οι σημαντικότερες από αυτές είναι:

Η M23 (Κίνημα της 23ης Μάρτη-March 23 Movement): Ένοπλες ομάδες που πρόσφατα έχουν ενισχυθεί και υποστηρίζονται από τη Ρουάντα.

Η ADF (Allied Democratic Forces): Ισλαμιστική ομάδα που ευθύνεται για σφαγές αμάχων και επιθέσεις στις επαρχίες Βόρειο Κιβού (North Kivu) και Ιτούρι (Ituri).

Η Mai-Mai: Τοπικές πολιτοφυλακές που συχνά δημιουργούνται για την προστασία συγκεκριμένων εθνοτικών ομάδων.

Εκτοπισμοί και ανθρωπιστική βοήθεια

Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις έχουν προκαλέσει μαζικούς εκτοπισμούς. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, δημιουργώντας μια σοβαρή ανθρωπιστική κρίση. Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και το Διεθνές Ταμείο Επείγουσας Βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF), προσπαθούν να παρέχουν βοήθεια, αλλά οι πόροι είναι περιορισμένοι και η πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές είναι δύσκολη λόγω ζητημάτων ασφάλειας.

Περισσότεροι από 5,7 εκατομμύρια άνθρωποι είναι εκτοπισμένοι εσωτερικά.

Η έλλειψη βασικών αγαθών, η πείνα και οι επιδημίες, όπως ο Έμπολα, έχουν δημιουργήσει μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 27 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε επισιτιστική ανασφάλεια. Το σύστημα υγείας και εκπαίδευσης έχει καταστραφεί σημαντικά από τις συνεχείς συγκρούσεις και την έλλειψη χρηματοδότησης. Η πανδημία Covid-19 και άλλες ασθένειες, όπως η ελονοσία, συνεχίζουν να επηρεάζουν τον πληθυσμό.

Παρεμβάσεις και Διπλωματία

Η ΛΔΚ έχει καλές σχέσεις με πολλές χώρες και διεθνείς οργανισμούς, οι οποίοι προσφέρουν οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια. Ωστόσο, υπάρχουν εντάσεις με γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα με τη Ρουάντα, την οποία η ΛΔΚ κατηγορεί για υποστήριξη των ένοπλων τρομοκρατικών ομάδων.

Τα Ηνωμένα Έθνη και η Αφρικανική Ένωση (Union africaine) έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές συχνά αντιμετωπίζουν εμπόδια λόγω της πολυπλοκότητας των συγκρούσεων και των συμφερόντων διαφόρων ομάδων.

Η κατάσταση στην Γκόμα

Η πόλη Γκόμα (Goma), η πρωτεύουσα της επαρχίας Βόρειου Κιβού στη ΛΔΚ, που είναι στην επικαιρότητα αυτές τις μέρες, είναι μια από τις πιο ταραγμένες περιοχές της χώρας λόγω των συνεχιζόμενων συγκρούσεων και της παρουσίας πολυάριθμων ένοπλων ομάδων. Τα τελευταία γεγονότα στην Γκόμα αφορούν κυρίως την επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας, τους εκτοπισμούς πληθυσμών και τις διεθνείς αντιδράσεις.

Η περιοχή γύρω από την Γκόμα παραμένει θέατρο βίαιων συγκρούσεων μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων (Forces armées de la république démocratique du Congo – FARDC) και των ένοπλων ομάδων, ιδιαίτερα της ομάδας M23. Η οποία υποστηρίζεται από τη Ρουάντα κι έχοντας κερδίσει έδαφος τις τελευταίες εβδομάδες, κατέλαβε την πόλη, προκαλώντας νέους εκτοπισμούς και ανθρωπιστικές κρίσεις.

Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις έχουν οδηγήσει σε μαζικούς εκτοπισμούς. Η επίθεση των ένοπλων συμμοριών είχε οδηγήσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, επιπλέον του ενός εκατομμυρίου εκτοπισμένων που βρίσκονταν στην Γκόμα

και σε γειτονικές περιοχές. Τώρα απομακρύνονται πάλι δημιουργώντας μια σοβαρή ανθρωπιστική κρίση. Οι νέοι καταυλισμοί προσφύγων είναι υπερπλήρεις και οι συνθήκες διαβίωσης είναι πολύ δύσκολες.

Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως το UNHCR και η UNICEF, έχουν εκφράσει ανησυχίες για την κατάσταση στην Βόρειο Κιβού. Η έλλειψη τροφίμων, νερού και ιατρικής περίθαλψης είναι κρίσιμη, και υπάρχει κίνδυνος επιδημιών λόγω των κακών συνθηκών υγιεινής.

Η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών και της Αφρικανικής Ένωσης, περιορίζονται στο να καταδικάζουν τις συγκρούσεις.

Σοβαρές ελλείψεις τροφίμων και νερού απειλούν τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων που εγκαταλείπουν το ανατολικό Κονγκό εν μέσω κλιμακούμενης βίας, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (The World Food Programme – WFP). Οι βασικές υπηρεσίες της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ έχουν σε μεγάλο βαθμό παραλύσει στην περιοχή της Γκόμα, έναν κρίσιμο ανθρωπιστικό κόμβο για περισσότερους από έξι εκατομμύρια ανθρώπους που έχουν εκτοπιστεί από τη σύγκρουση.
Οι καταυλισμοί για τους εκτοπισμένους στα περίχωρα της Γκόμα, οι οποίοι προηγουμένως φιλοξενούσαν τους πρόσφυγες, έχουν αδειάσει λόγω της προέλασης των ένοπλων δυνάμεων που υποστηρίζονται από τη Ρουάντα. Πολλές αποθήκες του WFP έχουν λεηλατηθεί από ένοπλες συμμορίες και έτσι περιορίζεται η πρόσβαση των πολιτών σε τρόφιμα. Οι άνθρωποι πραγματικά ξεμένουν από τρόφιμα, καθαρό νερό, ιατρικές προμήθειες και αυτό είναι μια μεγάλη ανησυχία. Η αλυσίδα εφοδιασμού έχει πραγματικά στραγγαλιστεί αυτή τη στιγμή, ενώ δεν υπάρχει επίγεια ή αεροπορική πρόσβαση.
Οι ένοπλες ομάδες της Μ23 υποστηρίζονται από περίπου 4.000 στρατιώτες της γειτονικής Ρουάντα, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, πολύ περισσότερους από ό,τι το 2012, όταν κατέλαβαν για πρώτη φορά την Γκόμα. Μέχρι στιγμής οι πρόσφατες μάχες στην Γκόμα (από τις 26/1/25) είχαν ως αποτέλεσμα περισσότερους από 770 θανάτους και σχεδόν 3.000 τραυματισμούς. Ο στρατός του Κονγκό, μαζί με τα στρατεύματα του Μπουρούντι (Republika y’ Uburundi) και τις τοπικές πολιτοφυλακές, υπερασπίστηκε με επιτυχία την περιοχή Νιαμπίμπβε (Nyabibwe) στη λίμνη Kivu ενάντια στους ένοπλους της M23. Εν τω μεταξύ, οι κάτοικοι του Μπουκάβου (Bukavu) είτε αποθηκεύουν προμήθειες είτε φεύγουν στο Μπουρούντι εν αναμονή πιθανής μεγαλύτερης σύγκρουσης. Οι τρομοκρατικές ομάδες της Μ23 απέχουν 60 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της επαρχίας Νότιο Κίβου, η οποία έχει πληθυσμό πάνω από ένα εκατομμύριο κατοίκους. Με απόφαση της κυβέρνησης της ΛΔΚ, το διοικητικό κέντρο του Βόρειου Κίβου μεταφέρθηκε προσωρινά βόρεια από τη Γκόμα στην πόλη Μπένι (Beni), 50 χιλ. από τα σύνορα με την Ουγκάντα.

Η πρόσφατη βία σηματοδοτεί μια απότομη κλιμάκωση σε έναν από τους μακροβιότερους πολέμους της Αφρικής, απειλώντας να επιδεινώσει δραματικά μια σοβαρή ανθρωπιστική κρίση.

Η διεθνής εμπλοκή

Η κατάσταση στη ΛΔΚ παραμένει περίπλοκη, με τις εσωτερικές προκλήσεις να συνδέονται στενά με τις περιφερειακές δυναμικές, καθιστώντας την επίλυση της κρίσης ένα πολυδιάστατο ζήτημα, εφόσον υπάρχουν πολλαπλές ενεργές και συντονισμένες προσπάθειες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για την «ταμπακέρα», την εκμετάλλευση τους φυσικού πλούτου της χώρας.

● Οι σχέσεις της ΛΔΚ με τη Ρουάντα είναι τεταμένες, με τη Ρουάντα να κατηγορείται για υποστήριξη της M23. Οι δύο χώρες έχουν ιστορική αντιπαλότητα λόγω των γεγονότων της γενοκτονίας στη Ρουάντα το 1994, που οδήγησαν σε μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών στο ανατολικό Κονγκό. Αν και η Ρουάντα διαθέτει σχετικά μέτρια αποθέματα πρώτων υλών, τα έσοδά της που σχετίζονται με την εξόρυξη ξεπέρασαν τα 1,1 δις δολάρια το 2023, αυξημένα κατά 43% σε ετήσια βάση. Οι ΗΠΑ προμηθεύονται το 36% του απαιτούμενου τανταλίου από τη Ρουάντα (που διαθέτει ελάχιστα αποθέματα), ενώ μόνο το 7% αγοράζουν από τη ΛΔΚ. Οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ επισημαίνουν τον ρόλο της Ρουάντα ως σημαντικό κανάλι εφοδιασμού για τα ορυκτά της ΛΔΚ που εξάγονται με παράνομες μεθόδους. Σε έκθεση του ΟΗΕ το 2024, αναφέρεται ότι η ομάδα Μ23, υποστηριζόμενη από την Ρουάντα, κατέλαβε την περιοχή Ρουμπάγια (Rubaya) στα ανατολικά της ΛΔΚ, όπου βρίσκεται ένα μεγάλο ορυχείο κολτανίου (κολομπίτης-τανταλίτης), και επέβαλε υψηλό φόρο στην εξόρυξη των πρώτων υλών, που εμπορεύεται παράνομα η ίδια.

● Η Ουγκάντα επίσης διατηρεί στρατιωτική παρουσία στο Κονγκό με τη δικαιολογία της καταπολέμησης των ADF, αλλά επίσης κατηγορείται για εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της ΛΔΚ.

● Το καλοκαίρι του 2023, οι κυβερνήσεις της ΛΔΚ και του Μπουρούντι υπέγραψαν συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας. Ένα στρατιωτικό τμήμα του Μπουρούντι, αποτελούμενο από περίπου 10.000 στρατιώτες, βρίσκεται τώρα στην ανατολική ΛΔΚ.

● Η Κοινότητα των Χωρών της Ανατολικής Αφρικής (East African Community – EAC) προσπαθεί να μεσολαβήσει μέσω διαλόγου. Παράλληλα, η Οργανωτική Αποστολή του ΟΗΕ στη ΛΔΚ Monusco (United Nations Organization Mission in Democratic Republic of the Congo) έχει επικριθεί από όλες τις πλευρές για την αναποτελεσματικότητα της.

● Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθώντας να παρέμβουν και να κερδίσουν ότι μπορούν από τις συγκρούσεις, έχουν επιβάλει κυρώσεις σε… άτομα και οργανώσεις που εμπλέκονται σε «παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων»!

● Η Κίνα είναι σημαντικός παίκτης στην εκμετάλλευση ορυκτών και προσπαθεί έμμεσα να υποστηρίξει την νόμιμη κυβέρνηση της χώρας. Τον Μάη του 2023 έγινε αναβάθμιση της διμερούς σχέσης από μια στρατηγική εταιρική σχέση αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας σε μια συνολική στρατηγική εταιρική σχέση συνεργασίας. Τα τελευταία χρόνια η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΛΔΚ και η μεγαλύτερη πηγή ξένων επενδύσεων για πολλά συνεχόμενα χρόνια. Η Κίνα συμφώνησε να βοηθήσει τη ΛΔΚ στην οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη, να στηρίξει τη στρατηγική της για εκβιομηχάνιση, να ενισχύσει τη συνεργασία στην ενέργεια, την βιομηχανία εξόρυξης, τη γεωργία, τις υποδομές και τη μεταποίηση και να αξιοποιήσει τις δυνατότητες συνεργασίας στην ψηφιακή οικονομία, την εκπαίδευση και την υγεία.

● Η παρουσία της ρωσικής Ιδιωτικής Στρατιωτικής Εταιρείας «Βάγκνερ» (Частная военная компания – ЧВК Вагнер) στη ΛΔΚ δεν είναι επίσημα επιβεβαιωμένη. Υπάρχουν αναφορές ότι η «ορχήστρα» έχει συμβάσεις με τις τοπικές αρχές ή με τοπικές επιχειρήσεις για την εξόρυξη και την εξαγωγή αυτών των πόρων, σε αντάλλαγμα για την στρατιωτική της υποστήριξη. Η δραστηριότητα της «ορχήστρας» στη ΛΔΚ είναι μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής της Ρωσίας να επεκτείνει την επιρροή της στην Αφρική. Αυτή η στρατηγική περιλαμβάνει την ανταλλαγή στρατιωτικής υποστήριξης για πρόσβαση σε φυσικούς πόρους και πολιτική επιρροή. Οι δραστηριότητες της «ορχήστρας» ευνοούν την κεντρική κυβέρνηση της ΛΔΚ από όλες της πλευρές. Ουσιαστικά αναλαμβάνει από την κυβέρνηση να ελέγξει τις εγκαταστάσεις, τις επιχειρήσεις και τις περιοχές που δεν μπορεί να ελέγξει η ίδια η κυβέρνηση. Ουσιαστικά αυτό που συμβαίνει τις τελευταίες μέρες στην επαρχία Κιβού μοιάζει να είναι ένας μεγάλος αντιπερισπασμός ώστε να αναγκαστούν οι δυνάμεις αυτές να διασπαστούν.

Υπάρχει φως στο τούνελ;

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό από την ανεξαρτησία της βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο φτώχειας, διαφθοράς και συγκρούσεων, που καλλιέργησαν και καλλιεργούν κύρια οι Ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές χώρες και οι ΗΠΑ. Παρόλο που οι πηγές πλούτου της θα μπορούσαν να είναι ευλογία για τον πληθυσμό, ο αντίκτυπος της διεθνούς αποικιοκρατικής εκμετάλλευσης είναι εμφανής. Δυστυχώς δεν υπάρχουν σημάδια ότι οι συγκρούσεις θα λήξουν σύντομα. Οι ένοπλες ομάδες υποστηριζόμενες από τη συλλογική δύση συνεχίζουν να ελέγχουν σημαντικές περιοχές και οι κυβερνητικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην αντιμετώπιση τους. Η κατάσταση στην ΛΔΚ παραμένει κρίσιμη, με συνεχιζόμενες συγκρούσεις, εκτοπισμούς και πυροδοτώντας τεράστιες ανθρωπιστικές κρίσεις. Η τρέχουσα ένοπλη σύγκρουση στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό κινδυνεύει να μετατραπεί σε περιφερειακό πόλεμο. Η φιλοδυτική Ρουάντα αποσταθεροποιεί ολόκληρη την περιοχή. Εκτός από τη ΛΔΚ και τη Ρουάντα, το Μπουρούντι, η Κένυα, η Τανζανία και η Ουγκάντα θεωρούνται πιθανές άμεσες συμμετέχουσες σε μια μελλοντική περιφερειακή σύγκρουση. Το μέλλον της περιοχής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις διεθνείς προσπάθειες για παρέμβαση και αποκόμιση κερδών, την στάση που θα κρατήσουν η Κίνα και η Ρωσία, καθώς και από την ικανότητα της κυβέρνησης της ΛΔΚ να αντιμετωπίσει τις πολυάριθμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει.