Η πολυπόθητη «ανάπτυξη» της Κρήτης αποτελεί κεντρικό σημείο της δημόσιας συζήτησης στο νησί τα τελευταία 30 χρόνια και σε μεγάλο βαθμό συνδυάστηκε με τις ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης.
Από την εποχή των ΜΟΠ, που αξιοποίησαν πρώτοι οι Κρητικοί, μέχρι τα πακέτα Ντελόρ και τα νεότερα ΕΣΠΑ, η Κρήτη διεκδικούσε πάντα προνομιακό ρόλο στην απορρόφηση κονδυλίων.
Με τους κατάλληλους τεχνοκράτες που ξεκλείδωναν γρήγορα τις διαδικασίες και πάντα με τη βοήθεια των κατάλληλων διασυνδέσεων σε κυβερνητικό επίπεδο, το «πράσινο νησί» διεκδικούσε με αξιώσεις σημαντικό κομμάτι από την εισερχόμενη ευρωπαϊκή πίτα.
Η «ανάπτυξη» συνδυάστηκε μοιραία με τη μεγέθυνση. Το βασικό πρόβλημα ήταν πως οι χρηματοδοτήσεις κατευθύνονταν κυρίως στον ιδιωτικό και όχι στον δημόσιο χώρο.
Ετσι, μεγάλα ποσά απορροφήθηκαν για τη δημιουργία ιδιωτικών επιχειρήσεων με ευρωπαϊκή ενίσχυση (από την τουριστική βιομηχανία μέχρι τις επιχειρήσεις ΜΜΕ του νησιού), ενώ στον κρίσιμο αγροτικό τομέα το στρεβλό σύστημα των επιδοτήσεων δημιούργησε μικρές ιδιωτικές περιουσίες που εκτείνονταν εκτός από τις καλλιέργειες και στην αγορά πολυτελών κατοικιών και αυτοκινήτων.
Την ίδια στιγμή ο δημόσιος χώρος, τα δίκτυα υποδομών, οι δρόμοι, τα λιμάνια έμπαιναν σε δεύτερη μοίρα.
Ετσι, σήμερα στην Κρήτη υπάρχουν πολυτελέστατα ξενοδοχεία, στα οποία όμως φτάνεις μέσω ενός άκρως επικίνδυνου οδικού δικτύου.
Ειδικά για τον τουριστικό κλάδο, η ανυπαρξία ολοκληρωμένου σχεδίου ευθύνεται για τον υπερκορεσμό του βόρειου μετώπου στο μοντέλο του μαζικού και φτηνού τουρισμού, ενώ οι εναλλακτικές μορφές έμειναν πολύ πίσω, παρ’ όλο που το νησί έχει να δώσει πολύ περισσότερα από ήλιο και θάλασσα.
Και τώρα οι ΒΑΠΕ
Η πεπατημένη της τουριστικής έκρηξης ακολουθείται με αντίστοιχους όρους στη νέα βιομηχανία ενέργειας και στις ανανεώσιμες πηγές που εισήχθησαν με τον μανδύα των φιλοπεριβαλλοντικών επενδύσεων.
Πολύ γρήγορα έγινε κατανοητό πως δεν πρόκειται για οικολογική προσπάθεια μείωσης των ρύπων, αλλά για βιομηχανικού τύπου και μεγέθους επενδύσεις με εκμετάλλευση των δημόσιων πόρων και κατάληψη των δημόσιων εκτάσεων.
Ο ορυμαγδός ενεργειακών προτάσεων που υποβλήθηκαν για την Κρήτη, υποβοηθούμενος από τις fast track διαδικασίες που έφεραν μαζί τους τα μνημόνια, προέβαλλε την εικόνα του νησιού στο μέλλον σαν μια τεράστια μπαταρία που παράγει φτηνό ρεύμα προς πώληση, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλη την Ευρώπη, μέσω του σχεδιαζόμενου υποθαλάσσιου καλωδίου διασύνδεσης.
Η συνολική παραγόμενη ενέργεια, αν υλοποιηθούν όλες οι προτεινόμενες επενδύσεις για αιολικά, φωτοβολταϊκά και ηλιοθερμικά πάρκα, ξεπερνά τα 10.000 Μεγαβάτ, την ώρα που οι ανάγκες του νησιού περιορίζονται στα 700.
Το δυναμικό κίνημα κατά των ΒΑΠΕ στην Κρήτη έχει καταφέρει να σταματήσει αρκετά από τα σχέδια των επενδυτών, ωστόσο ήδη σε πολλές περιοχές η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη.
Η μεγάλη συζήτηση που έχει ξεκινήσει για την αναθεώρηση του χωροταξικού σχεδιασμού του νησιού περιλαμβάνει ειδικές ενότητες τόσο για τον τουρισμό όσο και για τις ΑΠΕ.
Οι προτάσεις της Περιφέρειας Κρήτης ως προς τις ΑΠΕ, παρά τον αποκλεισμό μιας σειράς περιοχών, αφήνουν ελεύθερο χώρο για εγκατάσταση 3.700 Μεγαβάτ στις βουνοκορφές του νησιού, χωρίς να εγγυάται κανείς πως θα σταματήσει εκεί η όρεξη των «επενδυτών».
Αλλά και στον τουρισμό, ενώ οι πάντες μιλούν για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών και αλλαγή του τουριστικού μοντέλου του νησιού, εντούτοις όταν η μελετητική ομάδα του ΥΠΕΚΑ πρότεινε τον αυτονόητο περιορισμό της εγκατάστασης νέων τουριστικών μονάδων στο βόρειο μέτωπο, συνάντησε σφοδρές αντιδράσεις από την περιφερειακή αρχή.
Προφανώς οι επενδυτές του τουρισμού δεν έχουν τελειώσει με το μαζικό τουριστικό πρότυπο του βόρειου μετώπου.
Σε ό,τι αφορά τις ΒΑΠΕ, οι αντιδράσεις των κατοίκων επισήμως αποδίδονται σε «φτηνά» κίνητρα, όπως η αποκόμιση μεγαλύτερου οφέλους από τα αντισταθμιστικά.
Πάνω στη φιλοσοφία των μεγαλύτερων εσόδων, ώστε να είναι ηπιότερες οι αντιδράσεις, στηρίχτηκαν και διάφορες πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενεργειακών εταιρειών «λαϊκής βάσης» στις οποίες συμμετείχε και η ίδια η Περιφέρεια Κρήτης μαζί με την Παγκρήτια Τράπεζα, αλλά και μεμονωμένοι ΟΤΑ, όπως ο Δήμος Μαλεβιζίου κ.ά.
Αν και τα σχέδια ναυάγησαν υπό το βάρος των αντιδράσεων, εντούτοις οι Σειρήνες δεν σταματούν.
Τελευταία προκύπτουν και… ιερές ΒΑΠΕ με τη δημιουργία Εταιρείας Λαϊκής Βάσης για την Ενέργεια από την Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης.
Σε αυτό το κλίμα δεν είναι παράδοξο πως έπειτα από 30 χρόνια συζήτησης για την… «ανάπτυξη» όλο και περισσότεροι κάτοικοι του νησιού αρχίζουν να ακούν με καχυποψία κάθε κουβέντα γύρω από αυτήν και όλο και πιο συχνά στα γραπτά κείμενα η λέξη μπαίνει σε εισαγωγικά.
*απρόσεκτη, άτσαλη, απερίσκεπτη (αναιρώ+βούληση)
Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, στην ειδική έκδοση «ΚΡΗΤΗ» στις 22.01.2016
