- Το παρακάτω δημοσιογραφικό κείμενο κατατίθεται και ως πρόταση στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου για τη συντήρηση του Πάρκου Γεωργιάδη, με δεδομένη την ανάγκη διατήρησης του χαρακτήρα του, ως χώρου αναψυχής, χώρου πρασίνου υπερτοπικού χαρακτήρα αλλά και ως χώρου κοινωνικής έκφρασης και πολιτικού διαλόγου. Υποβάλλεται και επισήμως την Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2018, στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για τη διαχειριστική μελέτη του Πάρκου Γεωργιάδη.
————–
Στα νοτιοδυτικά του Πάρκου Γεωργιάδη υπάρχει ένα δεύτερο πάρκο, που δεν είναι άλλο από τον χώρο της Τάφρου, στον Προμαχώνα Βιτούρι, που μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται ως (ελεύθερο) πάρκινγκ αυτοκινήτων. Ενώ εμείς «τσακωνόμαστε» για τη χρήση, τον χαρακτήρα και τη διαχείριση των 14 στρεμμάτων του πάρκου Γεωργιάδη, ακριβώς δίπλα, υπάρχει ένας εξίσου μεγάλος (12 στρέμματα), κατάφυτος χώρος, που πολύ λίγο έχει απασχολήσει τόσο την μελέτη συντήρησης όσο και τη διαχειριστική μελέτη του Πάρκου Γεωργιάδη. Αν και οι δύο χώροι εφάπτονται και θα μπορούσαν προφανώς να συλλειτουργούν σαν ένα ενιαίο σύνολο πρασίνου στην καρδιά της πόλης, εντούτοις αντιμετωπίζονται αποσπασματικά.
Ο λόγος δεν είναι άλλος από την εκπεφρασμένη πρόθεση του Δήμου Ηρακλείου να παραμείνει ως πάρκινγκ η χρήση του συγκεκριμένου χώρου, παρά τη ρητή απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού (ήδη από το 2014) για απομάκρυνση των αυτοκινήτων από όλη την περίμετρο των ενετικών τειχών. Στο master plan που έχει ήδη παρουσιάσει ο Δήμος Ηρακλείου στο Υπουργείο Πολιτισμού για την ανάδειξη των ενετικών τειχών, στην ουσία έχει ζητηθεί η αναθεώρηση της απόφασης αυτής καθώς οι υπάρχοντες χώροι στάθμευσης χαρακτηρίζονται ως «χώροι στάθμευσης των επισκεπτών του… μνημείου» (σ.σ. δηλαδή του Τείχους). Ποιον κοροϊδεύουμε;
Στην τάφρο του προμαχώνα Βιτούρι υπάρχει πράσινο ακόμα πυκνότερο και από αυτό του πάρκου Γεωργιάδη. Ειδικά τους θερινούς μήνες η περιοχή αποτελεί όαση δροσιάς καθώς τα δέντρα είναι πολύ πιο πυκνοφυτεμένα, με πυκνή φυλλωσιά και σχεδόν συνολική κάλυψη του εν λόγω χώρου. Κι όμως από κάτω τους δροσίζεται χειμώνα καλοκαίρι μια θάλασσα αυτοκινήτων, στερώντας τον χώρο αυτό από τους κατοίκους και τη ζωή της πόλης.
Φυσικά και το πάρκινγκ την πόλη και τους κατοίκους της εξυπηρετεί, ωστόσο χρειάζεται να γίνει συνείδηση η κίνηση με αξιόπιστα μέσα μαζικής μεταφοράς με πιθανή εξεύρεση άλλων χώρων στάθμευσης πιο έξω από την πόλη. Η επέκταση του δικτύου των City Bus και προς τα νότια διαμερίσματα μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση.
Η υπό συζήτηση μελέτη «περιβαλλοντικής αναβάθμισης» για το πάρκο Γεωργιάδη (αλλά και η διαχειριστική μελέτη) φαίνεται να… ξεχνούν το δεύτερο πάρκο και ενώ αναφέρονται συχνά στην τάφρο, εντούτοις σταματούν τις όποιες εργασίες στο πρανές (την απότομη κατηφόρα) που συνδέει την τάφρο με το πάρκο στη νοτιοδυτική του πλευρά.
Τί προβλέπεται όμως για το συγκεκριμένο πρανές;
Το μόνο που περιλαμβάνεται ως πρόβλεψη στην επίμαχη μελέτη είναι η φύτευση στο πρανές που συνδέει (με τσιμεντένια σκάλα) τους δύο χώρους, τη στιγμή που είναι απολύτως προφανές πως χρειάζεται ουσιαστικότερη, ασφαλέστερη και πιο λειτουργική σύνδεση των δύο «πάρκων» στο συγκεκριμένο σημείο. (Επ’ αυτού επικεντρώνεται και η παρούσα πρόταση).
Ακόμα και στις διατυπώσεις της μελέτης για τον χώρο της τάφρου, φαίνεται να υπονοείται μια κίνηση του κοινού από την τάφρο-πάρκινγκ προς το πάρκο και όχι αντίστροφα. Πράγματι, ακόμα και αρκετοί χρήστες του πάρκου χρησιμοποιούν την τάφρο ως πάρκινγκ για τα αυτοκίνητά τους. Αξίζει όμως να θυσιάσεις 12 στρέμματα υψηλού πρασίνου για να επισκεφτείς τα υπόλοιπα 14; Αντέχει για περισσότερο χρόνο η πόλη του Ηρακλείου, από την οποία λείπουν οι ελεύθεροι χώροι πρασίνου (όπως παραδέχεται η ίδια η διαχειριστική μελέτη), τη συνέχιση μιας τόσο μεγάλης θυσίας;
Στη σελίδα 141 της Διαχειριστικής Μελέτης γίνεται η περιγραφή αυτού του πρανούς, που χωρίζεται σε δύο μέρη (από την υφιστάμενη σκάλα). Αναλυτικά αναφέρεται:
Στο βόρειο πρανές Πρ1 (έκτασης 197τ.μ.) δεν υπάρχουν εγκατεστημένα δέντρα ή θάμνοι και ο χώρος παραμένει κενός από βλάστηση. Λόγω της έντονης κλίσης του εδάφους απαιτείται η εγκατάσταση ενδημικών φυτών – θάμνων χαμηλού ύψους, με ισχυρό ριζικό σύστημα για τη συγκράτηση του εδάφους και την εξασφάλιση της ορατότητας του οικόσημου Vituri από τους επισκέπτες του χώρου. Στο νότιο πρανές Πρ2 (έκτασης 130τ .μ.) υπάρχουν δύο μεγάλα δέντρα (πεύκο ύψους 4μ και φίκος ύψους 15 μέτρων).
Επίσης στη διαχειριστική μελέτη (σελ 161) αναφέρεται: «…ανάμεσα στα ενετικά τείχη και την οδό Χαριλάου Τρικούπη έχει δημιουργηθεί πρανές από την αρχική επίχωση της τάφρου και τη δημιουργία του Πάρκου. Στο πρανές αυτό εμφανίζεται έντονη κλίση εδάφους 75%. Για την ομαλή πρόσβαση στο πάρκο από την ενετική τάφρο κατασκευάστηκε σε επόμενο χρόνο μικρού πλάτους κλιμακοστάσιο (σ.σ. τσιμεντένιο). Για τη συγκράτηση των εδαφών στο πρανές έχουν εγκατασταθεί στο παρελθόν διάφορα φυτικά είδη τα οποία λόγω πλημμελούς συντήρησης σήμερα δεν υπάρχουν. Κρίνεται αναγκαία η φύτευση φυτών πρανών με ισχυρό ριζικό σύστημα για τη συγκράτηση των εδαφών και η εγκατάσταση αρδευτικού δικτύου για την άρδευσή τους. Επίσης θα πρέπει να γίνει αντικατάσταση της υφιστάμενης περίφραξης με κατάλληλη ασφαλή περίφραξη».
Στην περιγραφή των δράσεων αναβάθμισης του Πάρκου Γεωργιάδη (σελ 218 της Διαχειριστικής Μελέτης) , το κόστος για τη φύτευση του πρανούς (Δράση 24) εκτιμάται σε 5.000 ευρώ όπως αναλύεται στην εγκεκριμένη μελέτη.
Στην Τεχνική Έκθεση Οικοδομικών Εργασιών (σελ. 2) αναφέρεται πως «Διατηρείται η σκάλα η οποία οδηγεί στην κατώτερη στάθμη της τάφρου του ενετικού τείχους».
Στην Τεχνική Έκθεση Πρασίνου (σελ 12) αναφέρεται πως «Στα πρανή Πρ1 και Πρ2 θα φυτευτούν ντόπια φυτά (το ενδημικό είδος έβενος Ebenus cretica και το ιθαγενές είδος σπάρτο Spartum junceum).
Τέλος, στο κείμενο απαντήσεων του Δήμου προς τα 17 ερωτήματα των Φυλών του Πάρκου αναφέρεται πιο συγκεκριμένα πως θα φυτευτούν «Στο πρανές της τάφρου περίπου 400 θάμνοι με ισχυρό ριζικό σύστημα» (απάντηση στο 5ο ερώτημα).
Μια διαφορετική πρόταση
Χωρίς φυσικά να έχω τεχνικές γνώσεις και μόνο με την ιδιότητα του τακτικού χρήστη του πάρκου, νομίζω πως είναι πασιφανές ότι δεν είναι ούτε κατ’ ελάχιστο «ομαλή η πρόσβαση στο πάρκο από την ενετική τάφρο». Το υπάρχον κλιμακοστάσιο είναι άκρως επικίνδυνο, με μεγάλη κλίση (όση και το πρανές 75%) χωρίς καμία πρόσβαση από ΑΜΕΑ ή ποδηλάτες ενώ είναι απολύτως εχθρικό για χρήση από παιδιά (όχι μόνο προσχολικής αλλά και σχολικής ηλικίας) χωρίς την επίβλεψη συνοδού.
Επιπλέον, θα πρέπει πια με δεδομένη τη μελλοντική απομάκρυνση των οχημάτων από την τάφρο και την απόδοση του χώρου στο κοινό, το συγκεκριμένο σημείο να νοηθεί και αντίστροφα ως σημείο πρόσβασης από το Πάρκο προς την ενετική τάφρο. Αυτονόητη συνεπώς είναι και η απομάκρυνση της αντιαισθητικής σιδερένιας περίφραξης που δημιουργεί αίσθηση φυλακής (δεν προβλέπεται ούτε καν αυτό στην υπάρχουσα μελέτη).
Εκτιμώ πως με τις απαραίτητες τροποποιήσεις στην υπάρχουσα μελέτη (π.χ. μεταφορά πιστώσεων από άλλες προβλεπόμενες οικοδομικές εργασίες) και αφού ούτως ή άλλως προβλέπεται κάποιου είδους παρέμβαση στο πρανές, αυτή θα μπορούσε να είναι ουσιαστική και να εξασφαλίσει τη σταθερή και ασφαλή σύνδεση των δύο χώρων.
Νομίζω πως η πιο ενδεδειγμένη λύση υπάρχει ήδη ως παράδειγμα στην απέναντι πλευρά της τάφρου (στη σημερινή είσοδο του πάρκινγκ) με τις συνδεόμενες κλιμακωτές σκάλες σε διαφορετικά επίπεδα του πρανούς, που ξεκινούν από την πλατεία της Καινούριας Πόρτας (πίσω από την προτομή του Νίκου Ξυλούρη) και καταλήγουν στο βάθος της τάφρου. Η συγκεκριμένη σκάλα στην ουσία έχει απενεργοποιηθεί και μάλιστα έχει τοποθετηθεί ξύλινη συρόμενη πόρτα στην είσοδό της (πάντα κλειδωμένη) αφού ο χώρος της τάφρου χρησιμοποιείται από αυτοκίνητα, τα οποία κατεβαίνουν από τη διπλανή κατασκευασμένη ράμπα. Ωστόσο, με την απομάκρυνση των οχημάτων, θα μπορούσε να ξανανοίξει η σκάλα (που βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση) και η ράμπα των αυτοκινήτων να χρησιμοποιηθεί για αμαξίδια ΑΜΕΑ, ποδήλατα, καροτσάκια παιδιών κτλ.
Αντίστοιχη κατασκευή όπως φαίνεται σε αυτές τις φωτογραφίες θα μπορούσε να γίνει και για τη σύνδεση με το πάρκο Γεωργιάδη, μάλλον όμως με διαδοχικές ράμπες και όχι σκάλες, ώστε να υπάρχει απρόσκοπτη πρόσβαση για το σύνολο του πληθυσμού.
Ακόμα και αν δεν προβλέπεται προς το παρόν καμία παρέμβαση στην ενετική τάφρο (προφανώς αυτό θα ήταν αντικείμενο ενός νέου τεχνικού έργου, με νέα μελέτη και όλες τις σχετικές διαδικασίες αφού πρώτα υπαναχωρήσει ο Δήμος από την υπεράσπιση των πάρκινγκ) θεωρώ πως αξίζει τον κόπο να εξασφαλιστεί σε πρώτο χρόνο η απρόσκοπτη σύνδεση των δύο χώρων (πάρκου- τάφρου). Συνεπώς, στο συγκεκριμένο σημείο δεν χρειάζονται φυτεύσεις θάμνων για να διατηρηθεί ένα απότομο και εν πολλοίς επικίνδυνο πρανές.
Και τι να γίνει μέσα στην τάφρο;
Ας φτιάξουμε τη σύνδεση με το πάρκο Γεωργιάδη. Ας διώξουμε τα αυτοκίνητα και μετά τα πράγματα έρχονται μόνα τους. Ευτυχώς είναι αρχαιολογικός χώρος και τα περιθώρια της φαντασίας των αρμοδίων στενεύουν. Το πιο φυσικό θα ήταν στη θέση της «θάλασσας» των αυτοκινήτων να υπάρχει ελεύθερος χώρος αναψυχής και περιπάτου, να ανασάνουν και τα δέντρα από όλο αυτό τον φόρτο που δέχονται καθημερινά. Να ξηλώσουμε και τα άθλια τετραγωνισμένα παρτέρια στα οποία τα φυλακίσαμε για να ταιριάζουν με το πλάτος των αυτοκινήτων μας… (φωτ).
Να «φυτέψουμε» τον στοιχειώδη αστικό εξοπλισμό (παγκάκια, τραπέζια πικ νικ, ασφαλώς παιδική χαρά, ίσως και υπαίθρια όργανα γυμναστικής κτλ.) Φυσικά και τον απαραίτητο φωτισμό για τις νυχτερινές ώρες, ομοίως με το πάρκο Γεωργιάδη. Επιπλέον προτάσεις θα μπορούσαν να είναι η υπαίθρια εγκατάσταση έργων τέχνης, η δημιουργία κινητών βιβλιοθηκών, η κατασκευή ενός υπαίθριου αμφιθεάτρου και άλλα πολλά. Αν κριθεί απαραίτητο ίσως και να χρειάζεται και η δημιουργία ενός ακόμα αναψυκτηρίου στα πρότυπα του υπάρχοντος στο Πάρκο Γεωργιάδη (ή έστω η εξυπηρέτηση και του χώρου της τάφρου από το υπάρχον, αν μπορεί να γίνει). Στόχος πρέπει να είναι να δοθεί ο χώρος στο κοινό και να έχει τις κατάλληλες, στοιχειώδεις υποδομές ώστε να φιλοξενήσει μικρούς και μεγάλους για όσο το δυνατόν περισσότερη ώρα.
Και άλλα πολλά οπως η ανάδειξη αυτής εδώ της πύλης (Ξέρει κανείς τί είναι εδώ μέσα); Το προσπάθησα αλλά δεν έμαθα.
Και γιατί όχι, επέκταση και των δράσεων που γίνονται στο Πάρκο. (Το Εν Οίκω ασφυκτιά ούτως η άλλως). Και το Pride και οι πολιτικές εκδηλώσεις και οι βιοκαλλιεργητές. Όλα όσα χωράνε σε 14 στρέμματα μπορούν ακόμα καλύτερα να χωρέσουν σε 14+12 = 26 στρέμματα.
Πάνω απ’ όλα να συνειδητοποιήσουμε πως η πόλη έχει τεράστια ανάγκη από ελεύθερους χώρους και όπου απέμειναν τέτοιοι πρέπει να αφεθούν ως τέτοιοι.
Το Ηράκλειο το δικαιούται, οι Ηρακλειώτες το αξίζουν.
