Αυτό που ο Δυτικός κόσμος αποκαλεί «δημοκρατία» έδειξε για άλλη μια φορά τον πραγματικό του ρόλο στη σύγχρονη Ιστορία. Στις ενδιάμεσες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Αργεντινή που έγιναν την Κυριακή 26/10/2025, παρά τις προβλέψεις, τις ανοησίες και τις ροζ φούσκες των ονειροπόλων «για τη σοφία του λαού», κέρδισε με μεγάλη διαφορά (τριπλασίασε την κοινοβουλευτική του βάση) το κόμμα του αγαπημένου τού Τραμπ, του «αναρχοκαπιταλιστή» Χαβιέ Μιλέι (Javier Gerardo Milei, 22/10/1970-) «Η ελευθερία προχωράει» (La Libertad Avanza), που υλοποιεί με συνέπεια το σχέδιο για την καταστροφή της Αργεντινής.
Όπως η πορνογραφία σκοτώνει στον άνθρωπο το πάθος και τη φαντασία, έτσι και οι σημερινοί πολιτικοί – προϊόν εργαστηρίου των image makers και του μάρκετινγκ – σκοτώνουν στους λαούς το ενδιαφέρον για την πολιτική· τον σημαντικότερο και ατελείωτα δημιουργικό τομέα, όπου κάποτε γινόταν η μάχη των ιδεών, των σχεδίων και των οραμάτων για την οικοδόμηση μιας καλύτερης κοινωνίας!
Είναι απαραίτητο όσο ποτέ άλλοτε να επιστρέψουμε στο αρχικό νόημα, στα κύρια στοιχεία της ζωής μας. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουμε εκτεθεί στη ακτινοβολία των υπέρλαμπρων οθονών, που μας έχουν διδάξει να μην σκεφτόμαστε και να κοιτάμε μέσα μας.
Ένας από τους μεγαλύτερους παραλογισμούς της εποχής είναι οι εκκλήσεις για «δημιουργία νοημάτων». Δεν υπάρχει καλύτερη απεικόνιση, απόδειξη κι επιβεβαίωση της επίσημης παγκόσμιας σημασίας της ζωής, που καθιερώθηκε από τον καπιταλισμό, από μια ηλίθια έκκληση να ξεπεραστεί η ηλιθιότητα μέσα από την ηλιθιότητα…
Οι αφελείς νεοέλληνες συμπατριώτες μας, που κάποτε ονειρεύονταν εκατοντάδες ποικιλίες αλλαντικών ή τυριών ή κωλόχαρτων σε τεράστια σούπερ μάρκετς, έλαβαν μαζί με αυτά χιλιάδες ποικιλίες πολιτικής ανοησίας και απολιτίκ ανοησίας που έγιναν διαφορετικές αποχρώσεις ενός χρώματος, που ρέει μέσα από μια πολύχρωμη οθόνη, που κομπλάρει τα γρανάζια της σκέψης κι ελέγχει το νου. Το παιχνίδι των τσιπς και των κλιπς, κάτω από τον έλεγχο της «ανωνυμίας» και των «ειδικών» υπηρεσιών, διεξάγει έναν παγκόσμιο πόλεμο ενάντια στη μνήμη και την Ιστορία μας. Έτσι όπως έχουν διαμορφώσει σήμερα την απάνθρωπη κατάσταση στον πλανήτη που κατοικούμε, με τον ολοκληρωτικό έλεγχο της ζωής μας και από την άποψη της λεγόμενης «κοινής λογικής», δεν βλέπουμε να έχουμε καμία ελευθερία επιλογής. Όμως σαν σκεπτόμενοι άνθρωποι είμαστε υποχρεωμένοι να επιστρέψουμε στις ξεχασμένες παλιές πραγματικές συζητήσεις για την πολιτική, τον πολιτισμό και τον άνθρωπο. Και να μην μείνουμε στις συζητήσεις, αλλά να δώσουμε τον αγώνα της αντίστασης στην καπιταλιστική βαρβαρότητα και καταστροφή. Διαφορετικά σε ένα απρόσμενο bang του λογισμικού της οθόνης θα σβήσουμε οριστικά…
Βιώνουμε τη σημερινή νεοφιλελεύθερη επέλαση σε ολόκληρον τον πλανήτη. Η καταστροφή του κοινωνικού ιστού των κοινωνιών μας, η μαζική αναγκαστική μετανάστευση ανθρώπων που ξαφνικά γίνονται «περιττοί» στον τόπο τους, η στοχευμένη καταστροφή πολιτισμών, της πνευματικότητας, των πιο σημαντικών παραδόσεων της ανθρώπινης σκέψης και δημιουργίας και το πιο σημαντικό, η καταστροφή της ιστορικής μνήμης ανοίγει το δρόμο προς τον φασισμό. Σε έναν φασισμό που στη λαϊκιστική έκσταση μιας απλής ψευδο-δημοκρατικής διαδικασίας υπόσχεται να επιστρέψει εκατομμύρια απελπισμένους αδαείς, αμόρφωτους και ανιστόρητους σε ένα ευτυχισμένο και ειρηνικό παρελθόν. Αυτή η διαδικασία δεν είναι μόνο οικονομική ή στρατιωτική. Πρώτα απ᾿ όλα, είναι γνωστική, γιατί έτσι εξασφαλίζεται και το πρώτο και το δεύτερο και όλα τα υπόλοιπα. Αυτό είναι το μεγαλύτερο «εργοστάσιο» στην παγκόσμια ιστορία του κόσμου για να δημιουργήσει έναν «μαζικό πολίτη» που δεν χρειάζεται πολιτισμό και τέχνη και δεν μπορεί πλέον να καταλάβει την εμμονή ορισμένων με την ιστορία και τη φιλοσοφία. Το «εργοστάσιο» αυτό εξασφαλίζει ότι η αντίστροφη επανεμφάνιση και επανεξέλιξη του είδους μας δεν είναι πλέον τόσο από ανθρώπους σε πιθήκους όσο από αρουραίους σε κυανοβακτήρια…
Οι οθόνες των ατέλειωτων gadgets και της τηλεόρασης καλλιεργούν μια συγκεκριμένη αίσθηση του «χιούμορ» που υποτίθεται προκαλεί γέλιο, που δεν διακρίνεται από τα guffaws στις παμπ του Μονάχου τη δεκαετία του ᾿30 του περασμένου αιώνα. Όπου το κράτος έχει μεταβιβάσει τις εξουσίες του στην Αυτού Μεγαλειότητα την «αγορά» και οι πολίτες — που ελπίζουν σε θαύματα από τα πάνω, θολωμένοι από την έξαρση του ανορθολογισμού —, δεν είναι οργανωμένοι, ο φασισμός σίγουρα θα κερδίσει. Ένας φασισμός, με πολύ πιο ανθεκτική «ασυλία» από τον ιταλικό φασισμό και τον γερμανικό Ναζισμό και βέβαια με πολύ υψηλότερο επίπεδο προσαρμογής σε διαφορετικές γλώσσες και ηπείρους.
Αυτός ο φασισμός είναι η τελευταία, τεχνολογικά προηγμένη και πιο αξιόπιστη εγγύηση για την προστασία των συμφερόντων των πολυεθνικών εταιρειών και του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που κυβερνά το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Είναι ανόητο να χρησιμοποιούμε τον όρο «θεωρία συνωμοσίας» σήμερα. Η αληθινή συνωμοσία είναι η ανθρώπινη αθλιότητα, η χυδαιότητα και η αλαζονεία, που ζωγραφίζουν το πορτρέτο της εποχής μας με στραβά και σάπια μολύβια «συναλλαγών» και «συμφωνιών»…
Η γεωπολιτική των συναισθημάτων σχετικά με το αν τα συναισθήματά μας είναι προϊόν, μας κάνει να σκεφτούμε ότι η εικόνα ενός σύγχρονου και υποτιθέμενου «ελεύθερου ατόμου» μεταδίδεται μέσω κοινωνικών δικτύων, όλο και πιο αποκλειστικά από κανάλια επικοινωνίας παρόμοιων μέσων. Και τα τεχνολογικά gadgets με τα οποία μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε αυτά τα δίκτυα δεν είναι διαθέσιμα μόνο στον ιδιοκτήτη ενός σπιτιού πολλών εκατομμυρίων δολαρίων κάπου στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, τη Γαλλία ή τη Βρετανία. Οι «απόκληροι» κάτοικοι των παραγκουπόλεων περπατούν με smartphone στο χέρι. Πιθανόν να μην μπορούν να εξασφαλίζουν φαγητό για την οικογένειά τους κάθε μέρα, αλλά μπορούν να παρακολουθούν ένα βίντεο-κλιπ, να ποστάρουν μια «εξυπνάδα» τους ή να κοινοποιήσουν μια φωτογραφία τους ανά πάσα στιγμή. Μπορεί να επιβιβάζονται σε ένα σαπιοκάραβο, πρόσφυγες σε άγνωστες θάλασσες και να αναζητούν επιβίωση σε ξένες «πολιτισμένες» χώρες χωρίς τίποτα από τα υπάρχοντά τους, αλλά με ένα smartphone στο χέρι…
Αναζητώντας τρόπους παρουσίασης πληροφοριών που θα κάνουν το κοινό να κλαίει ή να χαίρεται, διαμορφώνουν τη σκέψη, καίνε τον εγκέφαλο κι επιβάλλονται κοινοί λόγοι για την έκφραση συναισθημάτων στους ανθρώπους. Και οι αναγνώστες ή θεατές, που διασυνδέονται στα παγκοσμίως κοινά κοινωνικά δίκτυα, αρχίζουν να κλαίνε μαζικά για το θάνατο της Λαίδης Νταϊάνα, του Πάπα, ή να γελούν περιφρονητικά με τα παθήματα εργατών, παρόλο που οι ίδιοι προέρχονται από αυτή την τάξη και δεν είναι καθόλου θρησκευόμενοι!
Σήμερα η έννοια της αδελφότητας έχει αντικατασταθεί από συμπάθεια για τους «ευάλωτους» και «αναλώσιμους» — μια αγαπημένη κατηγορία δυτικών πολιτικών από τη δεκαετία του ᾿80 του περασμένου αιώνα. Τα δάκρυα ή το γέλιο έχουν γίνει σημάδι ειλικρίνειας. Η οπαδικότητα και η έλλειψη λογικής έγινε ειλικρίνεια. Και εκείνοι που μιλούν κατά της επιβολής μιας τέτοιας νοσηρής σκέψης έχουν εξομοιωθεί με τον εχθρό, θεωρούνταιι καταστροφείς!
Από την άλλη πλευρά, οι σύγχρονοι επαγγελματίες πολιτικοί, που από καιρό δεν είχαν καμία σχέση με τον λαό, χρειάζεται μόνο να παίξουν με τους φόβους των ανθρώπων για να κερδίσουν υποστήριξη για τις δηλώσεις τους και τις πολιτικές τους. Η ρητορική μίσους χρησιμοποιείται ως δικαιολογία τόσο σε εγχώριο επίπεδο όσο και στον τομέα της νομιμοποίησης πολιτικών ενεργειών. Ο εχθρός ως παράγοντας ενοποίησης υπάρχει στη Δύση εδώ και αρκετούς αιώνες. Συνήθιζε στον 19ο και 20ο αιώνα να συγκεκριμενοποιείται στους Εβραίους. Σήμερα είναι η «ρωσική απειλή». Αύριο θα είναι οι «προδότες Κινέζοι» ή κάποιος άλλος…
Και οι άνθρωποι, που τους έχουν κάνει να αισθάνονται ανίκανοι να επηρεάσουν την πορεία της Ιστορίας, αφενός, λένε ότι τα χρήματα δεν είναι το κύριο πράγμα, αλλά από την άλλη, όπως δείχνουν οι αμείλικτες στατιστικές, συνδέουν όλο και περισσότερο την αίσθηση της ευτυχίας τους με το ποσό που μπορούν να ξοδέψουν σε λιχουδιές, σε είδη πολυτελείας και gadgets τεχνολογίας αιχμής. #
Επετειακό
Το απομεσήμερο ενός φαύλου
Τράβα αγωγιάτη, καρότσα τράβα,
τράβα να φτάσουμε γοργά στην Κάβα!
Φύσα βαπόρι, βόα μηχανή,
να ’ρθούμε πρώτοι εμείς! — οι στερνοί.
Τα στερνοπαίδια και τ’ αποσπόρια
και τ’ αποβράσματα και τ’ αποφόρια
μιας μάχης που ήτανε γι’ άλλα κορμιά
για μάτια αλλιώτικα κι άλλη καρδιά.
Πολιτικάντηδες, καραβανάδες,
ψιλικατζήδες, κολλυβιστάδες,
μούργοι, μουνούχοι και θηλυκά —
τράβα αγωγιάτη! βάρα αμαξά!
Φτωχή Πατρίδα, στα μάγουλά σου
μαχαίρια γράφουνε το γολγοθά σου·
μάνα λιοντόκαρδη, μάνα ορφανή,
κοίτα αν αντέχεις τέτοια πομπή:
το ματσαράγκα, το φαταούλα
με μπογαλάκια και με μπαούλα·
τη χύτρα που έβραζε κάθε βρωμιά
λες και την άδειασαν όλη μεμιά
σ’ αυτούς ανάμεσα τους ήπιους λόφους
όπου μας κλείσανε σαν υποτρόφους
ενός αδιάντροπου φρενοβλαβή
που στο βραχνά του παραμιλεί.
Δες το σελέμη, δες και το φάντη
πώς θυμιατίζουνε τον ιεροφάντη
που ρητορεύεται λειτουργικά
μπρος στα πιστά του μηρυκαστικά.
Μαυραγορίτες από τα Νάφια*
της προσφυγιάς μας άθλια σινάφια,
γύφτοι ξετσίπωτοι κι αρπαχτικοί,
λένε, πατρίδα, πως πάνε εκεί
στα χώματά σου τα λαβωμένα
γιατί μαράζωσαν, τάχα, στα ξένα
και δεν μπορούνε χωρίς εσέ —
οι φαύλοι: τρέχουνε για το λουφέ.
7 Οκτώβρη του ’44
Cava dei Tirreni, περιφέρεια του Salerno
[Γιώργος Σεφέρης, Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα, 1993, σ. 84]
[*] Τα Νάφια είναι ιδιωματική απόδοση των NAAFI (Navy, Army and Air Force Institutes), που ήταν καταστήματα τα οποία ιδρύθηκαν το 1920 για να καλύψουν τις ανάγκες ψυχαγωγίας και εφοδιασμού των Βρετανικών ενόπλων δυνάμεων και αποτέλεσαν πηγή εφοδιασμού για τους Έλληνες μαυραγορίτες.
Λίγα λόγια για το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη.
Τον Σεπτέμβρη του 1944, καθώς ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τις ελληνικές πόλεις από το στρατό της ναζιστικής Γερμανίας, τα στελέχη της ελληνικής αστικής τάξης που την «κοπάνησαν» στην Αίγυπτο μαζί με όλον τον χρυσό του κράτους, μεταφέρονται από τους Βρετανούς από το Κάιρο στη Νότια Ιταλία. Τους εγκαθιστούν προσωρινά στην πόλη Κάβα ντε Τιρρένι (Cava dei Tirreni), αναμένοντας υπάκουα τους Βρετανούς να σχηματίσουν και να υποδείξουν το Υπουργικό Συμβούλιο και να εξασφαλίσουν τη μεταφορά της «ελληνικής κυβέρνησης» στην απελευθερωμένη από τον ΕΛΑΣ Ελλάδα. Η πόλη αυτή βρίσκεται ανάμεσα στην Καζέρτα (Caserta) όπου υπογράφτηκε η ομώνυμη — καταστροφική για το ΕΑΜικό κίνημα και τον ηρωικό λαό που αντιστάθηκε στους κατακτητές — συνθήκη, υπό την επίβλεψη των Βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων της Μεσογείου που είχαν πλέον την έδρα τους στην παρακείμενη πόλη Σαλέρνο (Salerno), από το λιμάνι της οποίας αναχώρησε το πλοίο με την λεγόμενη κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» για την Ελλάδα στις 16 Οκτώβρη του 1944. Στην αποστολή συμμετέχει ως διπλωματικός ακόλουθος του υπουργείου Εξωτερικών (διορίστηκε το 1927 και παραιτήθηκε το 1961) ο Γιώργος Σεφεριάδης, δηλαδή, ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Από αστική οικογένεια με φιλελεύθερες ιδέες, κάθε άλλο παρά αριστερός, καταγράφει τις αλγεινές εντυπώσεις του για το ποιόν, το ήθος και τη στάση των μελών της «ελληνικής κυβέρνησης». Πραγματικός καταπέλτης ο Σεφέρης για τους υποψήφιους κυβερνητικούς παράγοντες και την απουσία τους από την αντίσταση κατά των Γερμανών ναζί και Ιταλών φασιστών που κατέλαβαν τη χώρα· καυστικός για τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον προδοτικό ρόλο του, αλλά και τον ύπουλο διχαστικό ρόλο του βρετανικού παράγοντα. Οι κατηγορίες και οι χαρακτηρισμοί έχουν ιστορική βαρύτητα.
Το κακό σήμερα είναι ότι οι χαρακτηρισμοί αυτοί είναι εξαιρετικά επίκαιροι, τόσο επίκαιροι, που εάν αγνοεί κανείς πότε γράφτηκε και από ποιον, πιθανόν να θεωρήσει ότι το έγραψε πρόσφατα κάποιος αριστερός διανοούμενος και αναφέρεται στη σημερινή κοινωνική και πολιτική σήψη της χώρας.
«Το απομεσήμερο ενός φαύλου» κράτησε δεκαετίες στη χώρα μας. Πέρασε μέσα από προδοσίες, από τη «λευκή τρομοκρατία», τις διώξεις των αγωνιστών, τις εκτελέσεις, τις φυλακίσεις, τις εξορίες… Χρειάστηκαν σκληροί λαϊκοί αγώνες, με αποκορύφωμα τον αγώνα του Πολυτεχνείου για να ανοίξει ο λεγόμενος «κύκλος της μεταπολίτευσης».
Όμως και σήμερα, τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών, βιώνουμε ένα αντίστοιχο «απομεσήμερο». Σήμερα μπορεί να μην βρέθηκε ακόμη ο ποιητής που θα εκφράσει με την πένα του την κοινωνική σήψη, τη διαφθορά και αναλγησία των κυβερνώντων. Αλλά το πιο βασικό είναι ότι ζητείται επειγόντως το κίνημα εκείνο που θα βάλει τέλος στα αυξανόμενα συστημικά αδιέξοδα, τα καταστροφικά αποτελέσματα από την όξυνση των κοινωνικοταξικών αντιθέσεων. Που θα βάλει τέλος στις πολεμικές προετοιμασίες, την ολομέτωπη επίθεση κατά των εργαζομένων και των κοινωνικών τους δικαιωμάτων. Ο λαός μας (όχι όλος εννοείται), που έχει γνωρίσει από «πρώτο χέρι» τι σημαίνει πόλεμος, κατοχή, ξεριζωμός και προσφυγιά, δεν θα μπορούσε παρά να βρίσκεται στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Ενάντια στους πρόθυμους υπάκουους «κυβερνώντες» που υπερασπίζονται τυφλά και μόνον τα συμφέροντα της αστικής τάξης τους στο όνομα της «εθνικής ομοψυχίας». Ενάντια στην αστική εξουσία που αν δεν αντιδράσουμε οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε πρωτόγνωρη κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική βαρβαρότητα και καταστροφή.
► Από άλμπουμ «Άγρυπνο φεγγάρι» ακούμε το ομώνυμο τραγούδι σε στίχους Γιώργου Σεφέρη και μουσική Νότη Μαυρουδή από τη φωνή του Σωκράτη Μάλαμα:
