Απλήρωτοι από τον Σεπτέμβριο του 2021 παραμένουν οι δικαιούχοι, οι ιδιοκτήτες κατοικιών και οι εργαζόμενοι του προγράμματος ESTIA στην Κρήτη, το κύριο κομμάτι του οποίου διαχειρίζονται οι διαδημοτικές εταιρείες «Αναπτυξιακή Ηρακλείου» και «ΠΛΟΗΓΟΣ» μαζί με τη «Σύμπραξη Φορέων Χανίων», φορείς που πριν από έναν χρόνο βραβεύτηκαν για το έργο τους από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Οι άνθρωποι που «τρέχουν» το πρόγραμμα στην Κρήτη μιλούν για πλήρη εγκατάλειψη και για συντονισμένη προσπάθεια απαξίωσης του ESTIA από τη στιγμή που πέρασε στη διαχείριση του υπουργείου Μετανάστευσης μέχρι να φτάσει στο οριστικό του κλείσιμο, κάτι που πλέον είναι και διακηρυγμένος στόχος της κυβέρνησης.
Το ότι τελειώνουν το πρόγραμμα δεν σημαίνει φυσικά ότι εξέλιπαν οι πρόσφυγες που έχουν ανάγκη διαμονής και στέγασης, ωστόσο ειδικά για την Κρήτη, που υπήρξε υπόδειγμα ως προς την ένταξη και την αποδοχή των προσφύγων από την κοινότητα, επιφυλάχθηκε μάλλον εκδικητική συμπεριφορά. Ενώ το πρόγραμμα μπορούσε να διαθέσει μέχρι και 1.300 θέσεις, για μεγάλο χρονικό διάστημα με διάφορες «πατέντες» το υπουργείο Μετανάστευσης κατάφερνε να το απαξιώσει. Χαρακτηριστικό είναι πως για ένα μεγάλο διάστημα η ροή δικαιούχων προς την Κρήτη διακόπηκε επειδή στη σύμβαση που είχε υπογράψει το υπουργείο με ναυτιλιακό πρακτορείο για τη μετάβαση των προσφύγων «ξέχασε» να συμπεριλάβει και την Κρήτη. Κατόπιν, ως μέτρο για τη χρηματοδότηση λήφθηκε ο μέσος όρος πληρότητας ακόμα και των περιόδων που δεν στέλνονταν νέοι πρόσφυγες στην Κρήτη με υπαιτιότητα του υπουργείου.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, μετά τον σεισμό στο Αρκαλοχώρι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε μια προκλητική κίνηση υποδαύλισης του κοινωνικού αυτοματισμού, υποσχέθηκε τη μεταφορά των σεισμόπληκτων κατοίκων στα διαθέσιμα σπίτια του ESTIA, βάζοντας στην ουσία τους σεισμοπαθείς απέναντι στους πρόσφυγες. Τελικά τα σπίτια αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ από τους σεισμόπληκτους, ωστόσο και πάλι συνέχισαν να παραμένουν άδεια, την ίδια στιγμή που οι πρόσφυγες στοιβάζονται στα καμπ. Σήμερα, μετά τη συνεχή απαξίωση, από τις 1.300 διαθέσιμες θέσεις σε όλη την Κρήτη είναι κατειλημμένες μόλις οι 450 και σταδιακά το πρόγραμμα οδεύει προς το τέλος του αφού πλέον δεν στέλνονται καινούργιοι δικαιούχοι. Ακόμα όμως και για το τέλος του ESTIA οι εργαζόμενοι των φορέων και οι δήμαρχοι της Κρήτης ενημερώθηκαν από δελτίο Τύπου στα ΜΜΕ, παρά το γεγονός ότι η επαφή με τους υπεύθυνους του υπουργείου Μετανάστευσης ακόμα και σε υψηλό πολιτικό επίπεδο ήταν σχεδόν καθημερινή.
Η τελευταία πληρωμή του προγράμματος προς την «Αναπτυξιακή Ηρακλείου» έγινε στις 23/9/21, δηλαδή πριν από 8 μήνες. Ωστόσο η διαδημοτική εταιρεία έχει καταφέρει να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος των υποχρεώσεών της από το δικό της ταμείο ώστε να μην υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις κυρίως από τους ιδιοκτήτες που ενοικιάζουν τα σπίτια τους και φυσικά να μη μένουν απλήρωτοι οι εργαζόμενοι. Πάντως, η «τρύπα» που έχει δημιουργηθεί, σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς, αγγίζει ήδη τα 150 με 200 χιλιάδες ευρώ, ενώ ακόμα και για το οριστικό κλείσιμο θα χρειαστούν σημαντικοί πόροι για διάφορα έξοδα, όπως επισκευές των σπιτιών, κάλυψη των ήδη φουσκωμένων λογαριασμών ρεύματος, αποζημιώσεις των εργαζομένων που θα απολυθούν και άλλα.
