Στο Ηράκλειο της Κρήτης λειτουργεί από τις αρχές Απριλίου η τρίτη Δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων στην Ελλάδα, κάνοντας ακόμα ένα βήμα για την κατάρριψη του μύθου της ιδιωτικής φύλαξης που την τελευταία δεκαπενταετία έχει βρει πρόσφορο έδαφος και στη χώρα μας.
Η Δημόσια Τράπεζα Ομφαλικών Βλαστοκυττάρων (ΔηΤΟΒ) Κρήτης λειτουργεί υπό την ευθύνη της Αιματολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου, έπειτα από έγκριση των αρμόδιων αρχών. Η επίσημη παρουσίασή της έγινε στις 2 Απριλίου από τη διευθύντρια της Αιματολογικής Κλινικής του ΠΑΓΝΗ, καθηγήτριας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ελένη Παπαδάκη.
Κύριος στόχος της δημόσιας τράπεζας είναι η ενημέρωση των κατοίκων του νησιού, οι οποίοι πρόκειται να γίνουν γονείς, για το «δώρο ζωής» που μπορούν να κάνουν σε συνανθρώπους τους, δίνοντας τα κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Εκτός από την ευρεία ενημέρωση, που έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια, πλέον η τράπεζα έχει και τη δυνατότητα φύλαξης των μονάδων ομφαλικού αίματος που λαμβάνονται από τα δημόσια και ιδιωτικά μαιευτήρια της Κρήτης.
Γιατί είναι σημαντικό το αίμα
Οπως εξηγεί στην «Εφ.Συν.» η κ. Παπαδάκη, στο αίμα του ομφάλιου λώρου βρίσκονται αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, ανάλογα με τα κύτταρα του μυελού των οστών, με δυνατότητα να δημιουργούν εκ νέου όλα τα είδη των κυττάρων του αίματος. Η ιδιότητα αυτή είναι σωτήρια για ασθενείς με αιματολογικά νοσήματα και κυρίως για τους πάσχοντες από λευχαιμία. Τα υγιή κύτταρα του μυελού ή του ομφάλιου λώρου μεταμοσχεύονται στους ασθενείς και παράγουν νέα υγιή κύτταρα αίματος, ενώ παράλληλα θανατώνουν όσα λευχαιμικά κύτταρα έχουν μείνει μετά τη χημειοθεραπεία καταπολεμώντας την ασθένεια.
«Δυστυχώς όμως από τους 100 ασθενείς μόνο οι 30 θα βρουν συμβατό συγγενή δότη (αδελφό/αδελφή). Από τους υπόλοιπους μόνο ένα 50% έως 70% θα επιβιώσουν, αν βρουν μη συγγενή συμβατό δότη από την Παγκόσμια Δεξαμενή Δοτών Μυελού των Οστών. Αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη συμβατών δοτών, καθώς η παγκόσμια δεξαμενή των αιμοποιητικών κυττάρων δεν επαρκεί για να καλύψει όλες τις ανάγκες. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε τους γονείς για τη σημασία της ακίνδυνης και ανέξοδης για αυτούς δωρεάς, που όμως μπορεί να αποβεί σωτήρια για κάποιον συνάνθρωπό τους», αναφέρει η ίδια.
Εύκολα, γρήγορα, ακίνδυνα
Η συλλογή του αίματος από τον ομφάλιο λώρο είναι εύκολη, γρήγορη και δεν έχει κανέναν κίνδυνο για τη μητέρα ή το νεογέννητο, καθώς προέρχεται από το υλικό του ομφάλιου λώρου ο οποίος πετιέται μετά τον τοκετό. Το αίμα συλλέγεται από τον ομφάλιο λώρο, αφού αυτός αποκοπεί και έχει απομακρυνθεί το νεογνό.
Το μόνο που χρειάζεται είναι οι γονείς να έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους και η διαδικασία συλλογής γίνεται με πολύ απλό τρόπο, δωρεάν, σε όλα τα δημόσια και ιδιωτικά μαιευτήρια της χώρας.
Οι γονείς-δότες, αφού ενημερωθούν πλήρως για όλη τη διαδικασία, παραλαμβάνουν δωρεάν όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό, τον οποίο παραδίδουν στο μαιευτήριο κατά την ημέρα του τοκετού.
Στη συνέχεια το υλικό παραδίδεται από την οικογένεια του νεογνού στο προσωπικό της Δημόσιας Τράπεζας Ομφαλικών Βλαστοκυττάρων Κρήτης, που αναλαμβάνει να ελέγξει την καταλληλότητά του ως εν δυνάμει μοσχεύματος και να το συντηρήσει με κατάλληλες διαδικασίες ώστε να είναι διαθέσιμο στην παγκόσμια δεξαμενή δοτών.
Αντίστοιχες δημόσιες τράπεζες ομφαλικού αίματος λειτουργούν ήδη στο Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) και στην Αιματολογική Κλινική του Νοσοκομείου «Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη.
Ο στόχος είναι να υπάρχουν διαθέσιμα 10.000-20.000 ομφαλικά μοσχεύματα, ώστε -σε συνδυασμό με τους καταγραφέντες δότες μυελού- να καλύπτονται όλοι οι ασθενείς στην Ελλάδα που θα χρειαστούν μη συγγενές μόσχευμα.
Παραφιλολογία
Γύρω από τη χρήση των βλαστοκυττάρων έχει αναπτυχθεί μια ολόκληρη βιομηχανία… ελπίδας για αντιμετώπιση πιθανών μελλοντικών ασθενειών των παιδιών που έρχονται στη ζωή.
Η φιλολογία γύρω από το θέμα αγγίζει τα όρια της παραπληροφόρησης, καθώς -ούτε λίγο ούτε πολύ- οι ιδιωτικές εταιρείες φύλαξης υπόσχονται (με το αζημίωτο) στους μέλλοντες γονείς θεραπεία για κάθε είδους ασθένεια που μπορεί να παρουσιάσει το παιδί τους στο μέλλον, ακόμα και για τη δημιουργία νέων ιστών ή και οργάνων, εφόσον έχουν κρατηθεί τα κύτταρα του ομφαλικού αίματος του νεογνού.
Η υπόθεση θυμίζει ταινίες επιστημονικής φαντασίας με… «ανταλλακτικά» όργανα που μπορεί κάποιος να παραγγείλει αν έχει προνοήσει (και πληρώσει) για να κρατήσει τα «βλαστοκύτταρα» του παιδιού του, ώστε να κάνει, όταν χρειαστεί, «αυτόλογη» μεταμόσχευση, δηλαδή να εισαγάγει ξανά στον οργανισμό του παιδιού τα δικά του αρχέτυπα κύτταρα.
Τους μύθους αυτούς προσπαθεί εδώ και χρόνια να ανατρέψει η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία, τονίζοντας κατ’ αρχάς πως τα κύτταρα του αίματος που βρίσκονται στον ομφάλιο λώρο μπορούν να αναγεννηθούν μόνο σε κύτταρα του ίδιου ιστού, δηλαδή, με λίγα λόγια, τα κύτταρα του αίματος μπορούν να γίνουν μόνο αίμα.
«Κύτταρα με ικανότητα να δημιουργούν και να αναγεννούν ποικίλους ιστούς υπάρχουν στον ομφάλιο λώρο, υπάρχουν ωστόσο και σε διάφορους ιστούς των ενηλίκων όπως στον μυελό, στο λίπος, στον οδοντικό πολφό και επομένως μπορούν να ληφθούν φρέσκα σε κάθε ηλικία», εξηγεί στην «Εφ. Συν.» η κ. Ελένη Παπαδάκη.
«Θα πρέπει να γίνεται σωστή πληροφόρηση των μελλοντικών γονέων. Πολλοί γονείς κρατούν το αίμα του ομφάλιου λώρου μόνο για το παιδί τους ή για άλλο μέλος της οικογένειάς τους, αν και είναι εξαιρετικά απίθανο να το χρειαστούν ποτέ. Μάλιστα, αν ένα παιδί παρουσιάσει λευχαιμία και χρειαστεί μεταμόσχευση, είναι ιατρικά σωστό να μη χρησιμοποιηθεί το δικό του μόσχευμα, για να υπάρχει ανοσολογική αντίδραση του μοσχεύματος κατά των λευχαιμικών κυττάρων. Επίσης αν ένα παιδί πάσχει από γενετικό νόσημα, τότε και τα κύτταρα του ομφάλιου λώρου έχουν επίσης τη νόσο», αναφέρει η ίδια.
Αποκαλυπτικοί αριθμοί
Παρ’ όλα αυτά, τα νούμερα είναι αποκαλυπτικά για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Στις ιδιωτικές τράπεζες υπολογίζεται πως βρίσκονται διεθνώς περίπου ένα εκατομμύριο μονάδες ομφαλικού αίματος, από τις οποίες μόλις 200 μονάδες έχουν χρησιμοποιηθεί για αυτόλογες μεταμοσχεύσεις στους «πελάτες» των τραπεζών. Αντίθετα, στις δημόσιες τράπεζες υπάρχουν περίπου 600.000 μονάδες κι όμως μέχρι σήμερα έχουν χρησιμοποιηθεί πάνω από 25.000 μονάδες για αλλογενείς μεταμοσχεύσεις σε λήπτες, για τους οποίους βρέθηκε συμβατό μόσχευμα.
Η αναντιστοιχία των επιστημονικών δεδομένων με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί δείχνει τη σαφή επικράτηση του ιδιωτικού έναντι του δημόσιου συμφέροντος. Αποτελεί βαθύτατα πολιτικό θέμα, και για την ιατρική κοινότητα, η πρόταξη των απειροελάχιστων πιθανοτήτων προσωπικού οφέλους έναντι της βέβαιης κοινωνικής προσφοράς που συνεπάγεται η δωρεά του αίματος στη δημόσια δεξαμενή.
«Δεν είναι μόνο θέμα ηθικής, φιλανθρωπίας ή εθελοντισμού. Από καθαρά ιατρική άποψη δεν υπάρχουν ενδείξεις αυτόλογης φύλαξης και είναι κρίμα να στερείται η παγκόσμια δεξαμενή ομφαλικών μοσχευμάτων το πολύτιμο υλικό», τονίζει η κ. Παπαδάκη. «Σε κάποιες χώρες μάλιστα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο κ.ά., απαγορεύεται η λειτουργία εταιρειών φύλαξης βλαστοκυττάρων, ακριβώς για να ενισχύεται η διοχέτευση των μονάδων αίματος στη δημόσια δεξαμενή δοτών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου», εξηγεί η ίδια.
Η ιδιωτική φύλαξη του ομφάλιου αίματος δεν συνιστάται από καμία επιστημονική εταιρεία και κανέναν διεθνή οργανισμό παγκοσμίως, παρά μόνο για τις περιπτώσεις που κάποιο μέλος της οικογένειας πάσχει ήδη από νόσημα που χρειάζεται μεταμόσχευση κυττάρων αίματος. Ειδικά όμως για αυτές τις περιπτώσεις, η φύλαξη χαρακτηρίζεται ως κατευθυνόμενη και τα κύτταρα μπορούν να κρατηθούν για χρήση της οικογένειας και από τη δημόσια τράπεζα και μάλιστα χωρίς χρέωση.
•Info:Για τους κατοίκους της Κρήτης οι ενημερώσεις των υποψήφιων γονέων-δοτών πραγματοποιούνται με τη μορφή δωρεάν σεμιναρίου στο Ηράκλειο, κάθε Τετάρτη στις 4 μ.μ., χωρίς ραντεβού, στο ισόγειο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, στην Πανεπιστημιούπολη Βουτών, από την υπεύθυνη της τράπεζας, καθηγήτρια Ελένη Παπαδάκη.
Ο εξοπλισμός συλλογής Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος παραδίδεται στη μητέρα δότρια μετά την 24η εβδομάδα κύησης. Υπεύθυνη επικοινωνίας της ΔηΤΟΒ Κρήτης είναι η δρ Ειρήνη Μαυρουδή. Τηλ. επικοινωνίας: 2810394726, 6930847253 (Δευτέρα-Παρασκευή: 12.00-14.00, εκτός επίσημων αργιών). E-mail:imavroudi@cordbloodbankcrete.gr.Η ιστοσελίδα της Δημόσιας Τράπεζας Ομφαλικών Βλαστοκυττάρων Κρήτης λειτουργεί στη διεύθυνση: http://www.cordbloodbankcrete.gr/.
(Κεντρική φωτογραφία: Οπως εξηγεί στην «Εφ.Συν.» η κ. Παπαδάκη, στο αίμα του ομφάλιου λώρου βρίσκονται αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, ανάλογα με τα κύτταρα του μυελού των οστών, με δυνατότητα να δημιουργούν εκ νέου όλα τα είδη των κυττάρων του αίματος).
