Ας μιλήσουμε για την τεχνητή νοημοσύνη στην κούρσα της καταστροφής

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Τις τελευταίες δεκαετίες, υπήρξαν αλματώδεις τεχνολογικές εξελίξεις, και ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), που μπορούν να επεξεργάζονται και να αναλύουν τεράστιους όγκους δεδομένων. Είναι φανερό ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη ξεδιπλώνει αστείρευτες δυνατότητες, αδιανόητες για πριν από μερικές δεκαετίες.

Είναι ίσως η πρώτη φορά που η «ανθρωπότητα» διαθέτει ένα εφόδιο που θα της επιτρέψει να αναπτύξει ολόπλευρα τους τομείς της μόρφωσης και της ψυχαγωγίας, μειώνοντας δυνητικά τον χρόνο εργασίας, κάνοντάς τον ταυτόχρονα πολύ πιο απολαυστικό και παραγωγικό. Είναι όμως πράγματι έτσι;

Το βασικό κίνητρο πίσω από την έκρηξη στην έρευνα για την ανάπτυξη κι εφαρμογή της ΑΙ δεν είναι προφανώς να μπορεί π.χ. να γράφει ποιηματάκια ο Αναστάσης απ’ την Ολλανδία στην Σίσσυ στην Πάτρα, αλλά η ουσιαστική εφαρμογή της στην καπιταλιστική παραγωγή, πράγμα που ήδη έχει αρχίσει να γίνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Την ΑΙ την δημιουργούν και την διαθέτουν κατά το δοκούν όχι απλές τεχνολογικές εταιρείες, αλλά τα μεγαλύτερα μονοπώλια του κόσμου.

Η ΑΙ αξιοποιείται για τη λήψη αποφάσεων, όπως την κατανομή της εργασίας, τον σχεδιασμό της διαδικασίας παραγωγής, αποθήκευσης, τη διερεύνηση νέων δυνατοτήτων για επενδύσεις υπερσυσσωρευμένων κεφαλαίων που λιμνάζουν, ακόμα και για την καταστροφή μη συμφερουσών προς το κεφάλαιο επενδύσεων, αλλά και για νέους «έξυπνους» πολέμους! Ορισμένοι συγκρίνουν αυτήν την εποχή με τη Βιομηχανική Επανάσταση, χαρακτηρίζοντάς την «4η Βιομηχανική Επανάσταση».

Πέρα όμως από τις διάφορες τεχνολογικές «ετικέτες» που μπορεί να αποδώσει κανείς, οι καπιταλιστές επενδύουν στην ανάπτυξη τεχνολογιών όχι βέβαια με σκοπό τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, αλλά με μοναδικό κριτήριο την αύξηση ή και τη διατήρηση στο υψηλότερο επίπεδο του μέσου ποσοστού κέρδους τους (λόγος της υπεραξίας προς το σύνολο του κεφαλαίου) και της κυριαρχίας τους στον κόσμο.

▪️ Τα τελευταία 15 χρόνια οι καπιταλιστικές κρίσεις εμφανίζονται συχνότερα και βαθύτερες, με την αυξανόμενη εισαγωγή των νέων τεχνολογιών, της ρομποτικής και της ΑΙ.

▪️ Υπάρχει αυξανόμενη τάση των παραγωγικών δυνάμεων μέσω των νέων τεχνολογιών και της ΑΙ να μετατρέπονται σε καταστροφικές δυνάμεις.

▪️ Τα σύγχρονα αστικά κράτη, λυκοσυμμαχίες όπως το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύουν τεράστια ποσά για την ανάπτυξη πολεμικών όπλων με την ενσωμάτωση τεχνολογιών ΑΙ.

▪️ Σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκονται π.χ., το κείμενα της στρατηγικής της ΕΕ για την ΑΙ (εδώ κι εδώ) όπου υπάρχει ιδιαίτερο κεφάλαιο στην «Εφαρμογή της ΑΙ στους τομείς της επιβολής του νόμου, της μετανάστευσης και του ασύλου» και τη «δημιουργία ενιαίων συστημάτων πληροφοριών για την ασφάλεια, τη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης, και την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης». Κι ας μην αναφερθούμε στις εφαρμογές της ΑΙ για την διασύνδεση ανθρώπου-μηχανών, το λεγόμενο brain-computer interface, όπως το Neuralink του Εlon Mask, γιατί δεν θα έχει τέλος το κείμενο αυτό.

Η μεγάλη αντίφαση του καπιταλιστικού συστήματος είναι ότι ενώ η εισαγωγή του αυτοματισμού και της ΑΙ θα έπρεπε να διευκολύνουν τη ζωή των ανθρώπων, γίνονται εφιάλτης για τους εργαζόμενους γιατί τα μέσα παραγωγής είναι ιδιοκτησία της αστικής τάξης και χρησιμοποιούνται από αυτήν για την εκμετάλλευσή τους και την υποταγή τους.

Θα δούμε σήμερα ένα πρόσφατο παράδειγμα, πως η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται εργαλείο για την παγκόσμια επιρροή των ΗΠΑ μέσω της DARPA:

▪️ Η Υπηρεσία Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ (Defense Advanced Research Projects Agency – DARPA) που αποτελεί τον κεντρικό οργανισμό έρευνας και ανάπτυξης του Αμερικάνικου Υπουργείου Άμυνας, αναπτύσσει ένα σύστημα υπολογιστή αυτομάθησης για τη μοντελοποίηση και την πρόβλεψη παγκόσμιων οικονομικών διαδικασιών, για την «εθνική ασφάλεια» των ΗΠΑ.

Μάλιστα προκήρυξε αίτημα για πληροφορίες (Request for Information – RFI – DARPA-SN-24-104 «Geoeconomic Modeling for National Security» με καταληκτική ημερομηνία 18/12/2024 2:00 PM Eastern) σχετικά με: Γεωοικονομικά μοντέλα, Δεδομένα για γεωοικονομικά μοντέλα, Αλληλεπίδραση του χρήστη με τα μοντέλα.

Από την προκήρυξη της DARPA ξεχωρίζουμε (για τους σχολαστικούς):

«Οι οικονομικοί παράγοντες καθοδηγούν τις αποφάσεις σε εθνικό επίπεδο και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ, οι σύμμαχοι και οι εταίροι μας και οι αντίπαλοί μας αντιδρούν στα παγκόσμια γεγονότα. Κατά συνέπεια, η ικανότητα ακριβούς μοντελοποίησης και πρόβλεψης του τρόπου με τον οποίο η πολιτική και η τεχνολογία επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει την εθνική ασφάλεια. Τέτοιες ικανότητες μοντελοποίησης θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενημέρωση των υπευθύνων χάραξης πολιτικής σχετικά με την προσέγγιση οικονομικών κυρώσεων ή άλλων εργαλείων που έχουν σχεδιαστεί για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των εθνών χωρίς στρατιωτική δράση, καθώς και στην καλύτερη κατανόηση, πρόβλεψη και άμβλυνση των συγκρούσεων που μπορεί να προκύψουν λόγω οικονομικών συνθηκών. Η πρώτη πτυχή είναι τα ίδια τα μοντέλα, τα οποία κατασκευάζονται για να απαντήσουν σε συγκεκριμένα ερωτήματα με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα και ενδέχεται να μην έχουν σχεδιαστεί για να απαντήσουν στο ευρύτερο φάσμα ερωτημάτων που αφορούν θέματα εθνικής ασφάλειας.

Τέτοια μοντέλα περιλαμβάνουν δομημένα οικονομετρικά μοντέλα ημιδομημένα μοντέλα και μοντέλα βασισμένα σε πράκτορες, τα οποία μιμούνται μικροοικονομικές αλληλεπιδράσεις για να αποκαλύψουν μακροοικονομικές γνώσεις μεταξύ άλλων. Κάθε ένας από αυτούς τους τύπους μοντέλων απαιτεί από τον μοντελοποιητή να επιλέξει την κλίμακα των παραμέτρων και των αλληλεπιδράσεων που θα μοντελοποιήσει, καθώς και να βαθμονομήσει ή/και να εκπαιδεύσει κατάλληλα.

Η δεύτερη πτυχή που πρέπει να εξεταστεί είναι η πρόσβαση σε χρήσιμα δεδομένα που θα χρησιμοποιηθούν για βαθμονόμηση ή/και εκπαίδευση.

Ενώ πολλά σχετικά δεδομένα συλλέγονται και μοιράζονται ανοιχτά από κυβερνήσεις και άλλα ιδρύματα, πολλά πολύτιμα δεδομένα και πληροφορίες που εξάγονται στη συνέχεια θεωρούνται ιδιοκτησία των εταιρειών που τα συλλέγουν και τα επεξεργάζονται και κατά συνέπεια δεν είναι διαθέσιμα για κοινή χρήση χωρίς σημαντικούς περιορισμούς ή/και κόστος. Επιπλέον, οι υπάρχουσες ροές δεδομένων συνήθως υποφέρουν από σημαντικές καθυστερήσεις στη σύνταξη και διανομή, μπορεί να είναι ελλιπείς και σχεδόν σίγουρα περιέχουν ανακρίβειες (οι οποίες μπορεί να είναι σκόπιμες ή ακούσιες).

Τρίτον, ένα χρήσιμο σύστημα απαιτεί αλληλεπίδραση με τους αναλυτές δεδομένων. Το σύστημα θα πρέπει να επιτρέπει στους χρήστες να διερευνούν εναλλακτικές στρατηγικές και να αμφισβητήσουν τις δικές τους υποθέσεις.

Η DARPA εκτιμά ότι ένα συντονισμένο σύστημα μοντέλων μπορεί να παρέχει την πιστότητα, την αξιοπιστία, και την επικαιρότητα για να βελτιώσει σημαντικά τη λήψη γεωοικονομικών αποφάσεων για την εθνική ασφάλεια. Ως εκ τούτου, η DARPA ενδιαφέρεται να αξιολογήσει την τρέχουσα κατάσταση της τεχνολογίας γεωοικονομικών μοντέλων, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων, των περιορισμών, των προκλήσεων και των μετρήσεων για την ανίχνευση, την παρακολούθηση και την πρόβλεψη της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας.»

Επιπλέον, η DARPA ενδιαφέρεται για πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι τρέχουσες προσεγγίσεις μπορούν να προσαρμοστούν για να ενσωματωθούν σε ένα ευρύτερο «οικοσύστημα», καθώς και έννοιες που θα μπορούσαν να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η επίτευξη των επιθυμητών στόχων κυριαρχίας των ΗΠΑ.

Πιο απλά:

▪️Το σύστημα θα επιτρέψει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να δουν τα πιθανά αποτελέσματα των οικονομικών κυρώσεων που έχουν σχεδιαστεί για να επηρεάζουν ενεργά τη συμπεριφορά άλλων χωρών, λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες εμπορικές ροές και τις σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος στην παγκόσμια οικονομία.

▪️Το σύστημα συνδυάζει ένα ολόκληρο πακέτο μοντέλων που προσομοιώνουν μικροοικονομικές αλληλεπιδράσεις για να αποκαλύψουν μακροοικονομικές διαδικασίες.

Η πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων θα διασφαλίσει τη βαθμονόμηση και την αυτοεκμάθηση του συστήματος για να προκαλέσουν τη μέγιστη ζημιά στις «άλλες» χώρες.

Η ταχεία πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης στη στρατιωτική τεχνολογία θα μπορούσε να προκαλέσει μια «τρίτη επανάσταση στον πόλεμο», οδηγώντας ενδεχομένως σε πιο καταστροφικές συγκρούσεις και κατάχρηση από τους φορείς της. Αυτή η μετατόπιση στον πόλεμο —όπου η ΑΙ αναλαμβάνει ρόλους διοίκησης και ελέγχου— θα μπορούσε να κλιμακώσει τις συγκρούσεις σε υπαρξιακή κλίμακα και να καταστρέψει την παγκόσμια ασφάλεια. Τα θανατηφόρα αυτόνομα όπλα (Lethal autonomous weapons) είναι συστήματα καθοδηγούμενα από την ΑΙ ικανά να εντοπίζουν και να εκτελούν στόχους χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτά δεν αποτελούν επιστημονική φαντασία! Το 2020, ένα τουρκικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος Kargu 2 στη Λιβύη σηματοδότησε την πρώτη αναφερόμενη χρήση θανατηφόρου αυτόνομου όπλου. Το 2021, το σιωνιστικό κράτος-δολοφόνος χρησιμοποίησε το πρώτο αναφερόμενο σμήνος μη επανδρωμένων αεροσκαφών για τον εντοπισμό, την αναγνώριση και την επίθεση κατά μαχητών της Παλαιστινιακής Αντίστασης. Τα θανατηφόρα αυτόνομα όπλα θα μπορούσαν να κάνουν τον πόλεμο πιο πιθανό. Γιατί; Οι πολιτικοί ηγεμόνες συνήθως το σκέφτονται καλά πριν στείλουν στρατεύματα στη μάχη, αλλά τα αυτόνομα όπλα επιτρέπουν την επιθετικότητα χωρίς να διακινδυνεύεται η ζωή των στρατιωτών, αντιμετωπίζοντας έτσι λιγότερες πολιτικές αντιδράσεις. Επιπλέον, τα όπλα αυτά μπορούν να κατασκευαστούν μαζικά και να αναπτυχθούν σε μεγάλη κλίμακα. Αυτό κάνουν ήδη σήμερα όλες οι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις στον κόσμο.

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί επίσης να αυξήσει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των κυβερνοεπιθέσεων (cyberattacks), παραλύοντας δυνητικά κρίσιμες υποδομές όπως τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας. Καθώς η ΑΙ επιτρέπει πιο προσιτές, επιτυχημένες και μυστικές κυβερνοεπιθέσεις, η απόδοση των επιθέσεων γίνεται ακόμη πιο δύσκολη, μειώνοντας ενδεχομένως τα εμπόδια για την εξαπόλυση επιθέσεων και κλιμακώνοντας τους κινδύνους από τις συγκρούσεις. Καθώς η ΑΙ επιταχύνει τον ρυθμό του πολέμου, καθιστά την τεχνητή νοημοσύνη ακόμη πιο αναγκαία για την πλοήγηση στο ταχέως μεταβαλλόμενο πεδίο της μάχης. Αυτό εγείρει ανησυχίες σχετικά με τα αυτοματοποιημένα αντίποινα (automated retaliation), τα οποία θα μπορούσαν να κλιμακώσουν… «μικροατυχήματα» σε μεγάλους πολέμους. Η ΑΙ μπορεί επίσης να επιτρέψει «αστραπιαίους πολέμους» (flash wars), με ταχεία κλιμάκωση λόγω απροσδόκητης συμπεριφοράς των αυτοματοποιημένων συστημάτων, όπως το χρηματοπιστωτικό flash crash του 2010.

Δυστυχώς, οι ανταγωνιστικές πιέσεις μπορεί να οδηγήσουν τους φορείς να αποδεχθούν τον κίνδυνο εξαφάνισης έναντι της ατομικής ήττας! Φυσικά δεν είναι η πρώτη φορά που η αστική τάξη χρησιμοποιεί τη νέα τεχνολογία ως καταστροφική δύναμη για να επιβάλει την κυριαρχία της. Τα αστικά κράτη σε συνεργασία με τις μονοπωλιακές εταιρείες τεχνολογίας αιχμής ανταγωνίζονται για την ταχεία κατασκευή και ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία και την επιρροή τους. Παρόμοια με την κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η συμμετοχή στην κούρσα της ΑΙ μπορεί να εξυπηρετεί ατομικά βραχυπρόθεσμα συμφέροντα, αλλά τελικά ενισχύει τον παγκόσμιο κίνδυνο για την ανθρωπότητα!

Σαν κατακλείδα να σημειώσουμε ότι το πρόβλημα δεν είναι στην καθεαυτή τεχνολογία, αλλά στο ποιος την αξιοποιεί και για ποιον λόγο. Πέρα από τις απλουστευτικές αφηγήσεις του τεχνο-ντετερμινισμού, η τεχνητή νοημοσύνη και το νέο επίπεδο αυτοματοποίησης δεν έχουν πολιτικά ουδέτερο χαρακτήρα, όπως πολλοί θέλουν να υποστηρίζουν, αλλά επηρεάζονται από τις κοινωνικές σχέσεις παραγωγής.

Δηλαδή σε μια άλλη κοινωνία η ΑΙ θα μπορεί να είναι ένα επιπλέον εργαλείο για την ικανοποίηση των διευρυμένων κοινωνικών αναγκών με καλύτερο σχεδιασμό της παραγωγής, τον επανασχεδιασμό γειτονιών, πόλεων, υπηρεσιών και συστημάτων προγνωστικής ιατρικής, για ένα επίπεδο ζωής με περισσότερο ελεύθερο χρόνο, που θα απογειώσει την επιστήμη, την τεχνολογία, τις τέχνες, τον πολιτισμό σε ένα άλλο ποιοτικά επίπεδο. Η ΑΙ θα μπορούσε να επιταχύνει την οικοδόμηση μιας νέας δίκαιης κοινωνίας και να την οδηγήσει πιο γρήγορα προς ένα ανώτερο στάδιο, απαλλαγμένη από πείνα, φτώχεια, πολέμους, εκμετάλλευση και ταξικές ανισότητες.

Και για να μην πάθουμε τεχνο-κατάθλιψη, να τελειώσουμε με μια αισιόδοξη νότα για το μέλλον· ας θυμηθούμε τι έγραψε ο ποιητής της Ρωμιοσύνης:

«Ετούτα τα παιδιά φτάνουν από πολύ μακριά, τραβούν πολύ μακριά,
μες στα πουκάμισά τους πολλά καράβια απαγγιάζουν,
καλές κουβέντες έχουνε με το γαλάζιο,
έχουν δοσμένο το μεγάλον όρκο
στη Λευτεριά, στον Έρωτα, στην Ομορφιά, στη Δικαιοσύνη,
να φτιάξουν μέρες δυνατές και ειρηνικές από τρακτέρ, αγάλματα, σημαίες, ποιήματα,
να φτιάξουν έναν κόσμο ευτυχισμένο.
»