Σφοδρή αντιπαράθεση έχει ξεσπάσει στο Ηράκλειο για την επικείμενη κατεδάφιση του ιστορικού κτηρίου του Σαμή Μπέη, στο κέντρο της πόλης λόγω επικινδυνότητας για διερχόμενους πεζούς και οχήματα. Το ιστορικό κτήριο είναι ένα από τα εναπομείναντα κτήρια βαλκανικής αρχιτεκτονικής στο Ηράκλειο που καταρρέει λόγω της εγκατάλειψης και του περίπλοκου ιδιοκτησιακού καθεστώτος.
Το κτήριο περιλαμβάνεται στα κληροδοτήματα του Ρεθεμνιώτη γιατρού Γιώργου Τρανταλλίδη, ο οποίος με τη διαθήκη του, από το 1946 τα είχε παραχωρήσει στο Νοσοκομείο Ρεθύμνου με τον όρο να χρησιμοποιηθούν μόνο για ιατρικούς σκοπούς. Ωστόσο, η αδράνεια και η διαχρονική απραξία των διοικήσεων του νοσοκομείου Ρεθύμνου αλλά και των δήμων Ρεθύμνου και Ηρακλείου επέφερε την εγκατάλειψη και μερική κατάρρευση του κτηρίου στην οδό Ιδομενέως.
Στις 23 Μαρτίου ένα μέρος του κτηρίου έπεσε, προκαλώντας ευτυχώς, μόνο υλικές ζημιές σε ένα σταθμευμένο αυτοκίνητο και έκτοτε οι υπηρεσίες έβαλαν μπροστά τη υλοποίηση παλαιότερης απόφασης του Υπουργείου Πολιτισμού για μερική κατεδάφιση, και συγκεκριμένα του 1ου ορόφου, ο οποίος εγκυμονεί και τους μεγαλύτερους κινδύνους.
Στην απόφαση αυτή αντιδρά πλήθος φορέων της πόλης όπως το παράρτημα του Τεχνικού Επιμελητηρίου, η δημοτική παράταξη Ηράκλειο Ενεργοί Πολίτες, αλλά και το παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Εκτάκτων Αρχαιολόγων. Για την αποτροπή της κατεδάφισης του κτηρίου μάλιστα, ξεκίνησε και διαδικτυακή συλλογή υπογραφών από πολίτες της Κρήτης.
Αξίζει να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο κτήριο περιλαμβάνεται στη λίστα μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και τουλάχιστον μέχρι το 2010 αναφέρεται ως επισκέψιμος χώρος στην «πύλη» του ελληνικού πολιτισμού στο διαδίκτυο «ΟΔΥΣΣΕΥΣ».
Από εκεί διαβάζουμε:
Κονάκι του Σαμή Μπέη – Μεγάλου μεγέθους και ιδιαίτερα σημαντικό κτίσμα της βαλκανικής αρχιτεκτονικής. Το κονάκι χαρακτηρίζεται από ενδιαφέρουσα κάτοψη και αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία. Το οικοδόμημα είχε κατασκευασθεί σε διαμπερές μεγάλο οικόπεδο, με βάση το σύστημα των πτερύγων. Η δυτική όψη του κτίσματος, η οποία είναι η κύρια όψη, βλέπει προς την οδό Ιδομενέως. Εκεί ανοίγεται το θύρωμα της κυρίας εισόδου ενώ στην ανατολική πλευρά, προς την οδό Αριάδνης, ανοίγεται η δευτερεύουσα είσοδος. Οι πτέρυγες έβλεπαν σε εσωτερικές μεγάλες κατάφυτες αυλές, όπου υπήρχε πηγάδι, χαμάμ, καθώς και διάφορα άλλα βοηθητικά κτίσματα. Το ισόγειο έχει μεγάλους άνετους χώρους και είναι λιθόκτιστο. Ο όροφος όπου υπήρχε η κυρίως κατοικία, είναι ξυλόπηχτος. Το κτίσμα στεγάζεται με ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαμόρφωση της πρόσοψης, με τους δύο διατεταγμένους εν σειρά κλειστούς εξώστες. Τα δύο αυτά σαχνισιά στηρίζονται σε κοιλόκυρτα, ειδικής κατασκευής, ξύλινα φουρούσια, τα οποία καταλήγουν σε ενδιαφέροντα ανάγλυφα κοσμήματα. Τα θυρώματα έχουν παραστάδες και ανώφλια από λαξευμένο πωρόλιθο. Υψηλός πετρόκτιστος αυλότοιχος οριοθετούσε το ακίνητο.
Σε ανακοίνωσή του ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων (ΣΕΚΑ) αναφέρει:
Τα αφημένα στην τύχη τους μνημεία της πόλης, μνημεία διατηρητέα, αλλά ρημαγμένα, χαρακτηρίζονται επικίνδυνα και οι αρμόδιοι σπεύδουν να τα κατεδαφίσουν.
Νεό θύμα σε αυτόν τον φαύλο, επαναληπτικό κύκλο το κονάκι του Σαμή μπέη στην οδό Ιδομενέως, ο πρώτος όροφος του οποίου πρόκειται να κατεδαφιστεί.
Δεν ξέρουμε πώς θα αντιδρούσε ο θρυλικός του ένοικος. Από την άλλη ξέρουμε πώς αντέδρασαν μέχρι τώρα οι αρμόδιες υπηρεσίες οι οποίες δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον για το μνημείο• γεγονός που προκάλεσε και την ερήμωσή του. Δικαιολογίες θα βρεθούν πολλές: από το πολύπλοκο ιδιοκτησιακό καθεστώς που δεν σου επιτρέπει να επέμβεις στο μνημείο, τις δυσκολίες που ενέχει η αναστήλωση τέτοιου είδους κτηρίων μέχρι την αδυναμία να ανταποκριθούν ενεργητικά σε αυτά τα απαιτητικά έργα οι υποστελεχωμένες υπηρεσίες.
Οι δικαιολογίες αυτές δεν είναι ικανές να κρύψουν την εγκληματική αμέλεια των αρμόδιων φορέων, καθώς και την έλλειψη σχεδιασμού και οράματος για την πόλη από μέρους τους.
Τα κτίρια αυτά αφέθηκαν να ρημάξουν για χρόνια. Η κατεδάφισή τους με πρόσχημα τη δημόσια ασφάλεια αποτελεί την τελική φάση ενός καλά υπολογισμένου σχεδίου, θύμα του οποίου αποτελεί η αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης.
Δεν είναι τυχαίο που όταν ο Δήμος Ηρακλείου καλεί για σύσκεψη στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση, κάνει λόγο για «επικινδύνως ετοιμόρροπα κτίσματα» θέτοντας από την αρχή το πλαίσιο συζήτησης σε συγκεκριμένη βάση μακριά από τις ενδεδειγμένες λύσεις προστασίας και ανάδειξης των κτηρίων. Εξάλλου τα προσωρινά μέτρα ασφαλείας που προτείνονται αποτελούν απλά την αρχή ενός προδιαγεγραμμένου θανάτου.
Μακριά από τον διάχυτο μελοδραματισμό που επικρατεί στο χώρο του διαδικτύου και μάλιστα από ανθρώπους που ήταν υπεύθυνοι για την αρχιτεκτονική κληρονομία της πόλης,
καταγγέλλουμε
-την έλλειψη πολιτικής βούλησης για συντήρηση και προστασία των μνημείων της πόλης.
-την εγκληματική αδιαφορία των αρμόδιων υπηρεσιών αρχαιοτήτων και μνημείων που αν και επιβλέπουν κάθε οικοδομική εργασία στο ιστορικό κέντρο της πόλης, αφήνουν να καταρρέουν τα κτήρια ορόσημα της νεότερης εποχής.
Απαιτούμε
-την άμεση αποκατάσταση του κτηρίου, αλλά και των αντίστοιχων μνημείων του Ηρακλείου, με τρόπο που δεν θα θίγεται η ακεραιότητά τους και με στόχο να γίνουν ζωντανές εστίες στην καρδιά του κέντρου.
(Κεντρική φωτογραφία: Το κονάκι του Σαμή Μπέη, στο Ηράκλειο. *IMAGE SERVICES).
