Αν και κύριο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων και της αντίστασης ήταν τα Χανιά και η δυτική Κρήτη, φέτος αναδεικνύονται οι μάχες που έλαβαν χώρα στα περίχωρα του Ηρακλείου αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και μέσα στους δρόμους της πόλης για δέκα μέρες, από τις 20 Μαΐου έως την 1η Ιουνίου 1941. Μέσω της έκθεσης αναδεικνύονται τα γεγονότα της Μάχης της Κρήτης που διαδραματίστηκαν στο Ηράκλειο.
H Mάχη
Συγκεκριμένα, Ελληνες στρατιώτες (μεταξύ των οποίων 300 Θρακιώτες), Βρετανοί, Αυστραλοί και απλοί πολίτες πολέμησαν και υπερασπίστηκαν την πόλη, το λιμάνι και το αεροδρόμιο. Μάλιστα, τις πρώτες δύο μέρες της μάχης, πολίτες μαζί με στρατιώτες πολεμούσαν από σπίτι σε σπίτι και κατάφεραν να απωθήσουν τους αλεξιπτωτιστές εκτός των τειχών, ενώ τα ενετικά τείχη του «μεγάλου κάστρου» επαναχρησιμοποιήθηκαν ως αμυντικό έργο από τους υπερασπιστές της πόλης.
Τις ημέρες εκείνες η πόλη του Ηρακλείου βομβαρδίστηκε ανηλεώς, ενώ υπήρξαν απώλειες και από τις δύο πλευρές. Συγκεκριμένα, τρία αδέλφια Γερμανοί αλεξιπτωτιστές, o Wolfgang, o Leberecht και ο Hans-Joachim Grafvon Blücher, σκοτώθηκαν μέσα σε λίγες ώρες πολεμώντας στον τομέα Ηρακλείου. Από την πλευρά των Κρητικών σκοτώθηκαν ο ταγματάρχης Μιχαήλ Τζουλάκης, που έπεσε από γερμανικά πυρά πολεμώντας στο κέντρο της πόλης, ο έφεδρος ταγματάρχης Γεώργιος Μανωλεσάκης σκοτώθηκε πολεμώντας πάνω στα τείχη, στη Χανιόπορτα, ο λοχαγός Ιωάννης Μαρινέλλης έπεσε από γερμανικά πυρά υπερασπιζόμενος το λιμάνι του Ηρακλείου και ο επιλοχίας Ορέστης Ανδρεαδάκης έπεσε μαχόμενος στη θέση Κοκκίνη Χάνι.
Στην έκθεση περιλαμβάνονται ιστορικά κειμήλια, όπως σπάνιες στολές, εξαρτύσεις, οπλισμός και ατομικά είδη των στρατιωτών των αντιμαχόμενων δυνάμεων. Ορισμένα εκθέματα παραχωρήθηκαν από προσωπικές συλλογές, ενώ επιμελητής της είναι ο ιστορικός-ερευνητής Κώστας Μαμαλάκης, από τη συλλογή του οποίου προέρχεται και μεγάλο μέρος των εκθεμάτων.
«Δώσαμε βάρος στην αποτύπωση της ωμότητας του πολέμου και όχι μόνο στην περιγραφή των όπλων και των μαχών. Θα ήταν εύκολο να γεμίσουμε τον χώρο με όπλα και πολυβόλα από την εποχή, αλλά ο στόχος ήταν να δείξουμε ιδιαίτερα στου νεότερους και στα παιδιά τι αφήνει πίσω του ο πόλεμος, καταστρέφοντας υποδομές και φυσικά ανθρώπινες ζωές», λέει ο Κ. Μαμαλάκης στην «Εφ.Συν.», ξεναγώντας μας σε μια προθήκη όπου βρίσκονται χειρουργικά εργαλεία και υγειονομικό υλικό από τα αυτοσχέδια νοσοκομεία που στήνονταν για την περίθαλψη των τραυματιών.
Σε δήλωσή του ο δήμαρχος Ηρακλείου Βασίλης Λαμπρινός αναφέρει πως «η αντίσταση των Κρητικών κατά τη Μάχη της Κρήτης έμεινε στην ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως παράδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας. Τιμούμε μια ιδιαίτερη σελίδα του σημαντικού αυτού ιστορικού γεγονότος – τη Μάχη του Ηρακλείου και τους ήρωες που πολέμησαν και πολλοί απ’ αυτούς έδωσαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι την πόλη μας. Αποτελεί υποχρέωσή μας ασφαλώς, αλλά η ιστορική μνήμη δεν πρέπει να διατηρείται μόνον ως μουσειακό παρελθόν. Οφείλει να εμπνέει και να διδάσκει τους νεότερους».
Σπάνια κειμήλια
Η έκθεση εκτείνεται σε επτά ενότητες, με την πρώτη να αφορά την περίοδο άφιξης και εγκατάστασης των Συμμαχικών Δυνάμεων (Βρετανών, Αυστραλών και Νεοζηλανδών) στην Κρήτη, και ακολουθούν οι ενότητες «Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές», «Η γερμανική επίθεση και οι μάχες», «Οι πρώτες βοήθειες στη μάχη», «Οι υπερασπιστές του Ηρακλείου», «Το Συμμαχικό και το Γερμανικό Νεκροταφείο» και «Το εγκαταλελειμμένο πολεμικό υλικό». Στην ενότητα «Οι υπερασπιστές του Ηρακλείου» εκτίθενται όπλα ή λάφυρα από τη μάχη, ντόπιων αγωνιστών, καθώς και η κρητική φορεσιά του Αντωνίου Γρηγοράκη «Σατανά». Επίσης για πρώτη φορά εκτίθενται τα μετάλλια, το ξίφος και προσωπικά αντικείμενα του αντισυνταγματάρχη Αντωνίου Μπετεινάκη.
Η ιστορική τεκμηρίωση της μάχης σε όλες τις ενότητες της έκθεσης ενισχύεται από παράθεση σπάνιου και αδημοσίευτου φωτογραφικού υλικού (εικόνες και βίντεο) από γερμανικά και βρετανικά αρχεία, χρονολογίου των γεγονότων από μέρα σε μέρα, εγγράφων, εφημερίδων και μοντέλων υπό κλίμακα, αεροσκαφών της περιόδου καθώς και διοραμάτων, που έχουν παραχωρηθεί από τον Σύλλογο Στατικού Μοντελισμού Ηρακλείου, ενώ υπάρχουν και ειδικές διαδραστικές εφαρμογές σε συνεργασία με το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας.
🔴 ΙNFO: Διάρκεια έκθεσης: 15 Μαΐου-27 Ιουνίου 2021. Βασιλική του Αγίου Μάρκου, Ηράκλειο. Ωρες λειτουργίας: καθημερινές 09.00-14.00 και 17.00-21.30, Κυριακή 10.00-14.00 και 17.00-21.00.
