Υπήρξε πρόεδρος της Ουρουγουάης από το 2010 μέχρι το 2015 και κέρδισε τον τίτλο του πιο ταπεινού και αγωνιστή πρόεδρου του κόσμου. Ήταν ο Χοσέ Μουχίκα (José Alberto Mujica Cordano, 20/5/1935-13/5/2025), γνωστός στον απλό λαό σαν Ελ Πέπε (El Pepe). Δίνουμε τον λόγο στον αγωνιστή αυτόν άνθρωπο, που καταλαμβάνει σήμερα το βήμα της στήλης μας. Πάμε πίσω στο 2012. Την 20ή Ιούνη ο Πέπε μιλά ενώπιον εκπροσώπων 139 χωρών στη «Συνδιάσκεψη για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» του ΟΗΕ, που έγινε στο Ρίο ντε Τζανέιρο (20-22 Ιούνη 2012):
.
«Ευχαριστούμε πολύ τις αρχές που είναι παρούσες από όλα τα γεωγραφικά πλάτη και τις οργανώσεις. Σας ευχαριστώ πολύ. Πολλές ευχαριστίες στον λαό της Βραζιλίας και στον Πρόεδρό της, Dilma Rousseff. Σας ευχαριστώ πολύ για την καλή πίστη που εξέφρασαν όλοι οι ομιλητές που προηγήθηκαν.
Εκφράζουμε την οικεία προθυμία μας ως ηγέτες να υποστηρίξουμε όλες τις συμφωνίες που αυτή, η φτωχή μας ανθρωπότητα, μπορεί να υπογράψει.
Ωστόσο, επιτρέψτε μου να θέσω μερικές ερωτήσεις φωναχτά.
Όλο αυτό το απόγευμα, συζητήσαμε για τη βιώσιμη εξέλιξη, πώς θα σώσουμε τους λαούς από την φτώχεια. Τι φτερουγίζει μέσα στο μυαλό μας; Είναι το πρότυπο της εξέλιξης και της κατανάλωσης που βασιλεύει στις πλούσιες κοινωνίες; Αναρωτιέμαι ο ίδιος: τι θα συμβεί στον πλανήτη αν οι Ινδοί αποκτήσουν ανά οικογένεια τον ίδιο αριθμό αυτοκινήτων με τους Γερμανούς; Πόσο οξυγόνο θα απομείνει να αναπνεύσουμε; Σαφέστερα: διαθέτει ο κόσμος σήμερα τα υλικά αγαθά ώστε 7-8 δισεκατομμύρια άνθρωποι να απολαύσουν το ίδιο επίπεδο κατανάλωσης με τις πιο πλούσιες δυτικές κοινωνίες; Είναι δυνατόν; Ή μήπως πρέπει επιτέλους να κάνουμε άλλου είδους συζήτηση;
Δημιουργήσαμε αυτόν τον πολιτισμό: οι πρόδρομες αγορές του ανταγωνισμού γέννησαν μια πρωτοφανή και εκρηκτική υλική πρόοδο. Η αγοραστική οικονομία δημιούργησε αγοραστικές κοινωνίες. Και μας οδήγησε σε μια παγκοσμιοποίηση, που μας έκανε πλέον να ανησυχούμε για ολόκληρον τον πλανήτη. Ελέγχουμε την παγκοσμιοποίηση ή η παγκοσμιοποίηση ελέγχει εμάς; Είναι δυνατόν να μιλάμε για αλληλεγγύη και ομαδικό πνεύμα σε μια οικονομία που βασίζεται στον ανελέητο ανταγωνισμό; Πόσο μέλλον έχει η αδελφότητα μας;
.
Δεν λέω τίποτα από όλα αυτά για να αρνηθώ τη σημασία αυτού του γεγονότος.
Αντίθετα, η πρόκληση εμπρός μας είναι κολοσσιαίου μεγέθους και η μεγάλη κρίση δεν είναι οικολογική, είναι πρωτίστως πολιτική! Σήμερα, οι άνθρωποι δεν κοντρολάρουν τις δυνάμεις που απελευθέρωσε η κρίση, αλλά αντίθετα, αυτές οι δυνάμεις κοντρολάρουν τους ανθρώπους και τη ζωή μας. Διότι δεν ήρθαμε σ’ αυτόν τον κόσμο για να εξελιχτούμε και να προοδεύουμε αδιακρίτως. Ήρθαμε στη ζωή για να κατακτήσουμε την ευτυχία!
Όμως η ζωή είναι σύντομη και μας ξεγλιστρά. Καμιά απόκτηση αγαθού δεν αξίζει όσο η ζωή μας. Είναι θεμελιώδες και στοιχειώδες αυτό. Η καταναλωτική κοινωνία είναι η μηχανή και, δουλεύοντας ασταμάτητα για να μπορώ να καταναλώνω ασταμάτητα, η ζωή μου γλιστρά από τα χέρια και χάνεται. Λένε πως, αν σταματήσει η κατανάλωση θα παραλύσει η οικονομία, αν παραλύσει η οικονομία θα φανεί το φάντασμα της στασιμότητας στον καθένα μας προσωπικά. Όμως αυτός ο υπερκαταναλωτισμός είναι που βλάπτει τον πλανήτη. Αυτός είναι που αναγεννιέται φτιάχνοντας προϊόντα μικρής διάρκειας με σκοπό να πουλά και να ξαναπουλά…Και μία ηλεκτρική λάμπα δεν μπορεί να διαρκέσει πάνω από 1000 ώρες όταν είναι αναμμένη. Αλλά υπάρχουν λαμπτήρες που μπορούν να διαρκέσουν 100.000 ώρες όταν είναι αναμμένοι! Αλλά αυτές δεν μπορούν να κατασκευαστούν, γιατί το πρόβλημα είναι η αγορά, γιατί πρέπει να δουλεύουμε και να πουλάμε. Γιατί πρέπει να δουλέψουμε και πρέπει να διατηρήσουμε έναν πολιτισμό του τύπου «χρησιμοποίησε το και πέτα το». Και έτσι βρισκόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο.
Αυτά είναι προβλήματα πολιτικού χαρακτήρα, που καταδεικνύουν ότι ήρθε η ώρα να αγωνιστούμε για μια διαφορετική κουλτούρα και νοοτροπία…
.
Οι παλιοί διανοητές, ο Επίκουρος, ο Σενέκας (Lucius Anneus Seneca), οι ιθαγενείς Αϊμάρα (Αimara) των Άνδεων, το είπαν έτσι: Φτωχός δεν είναι αυτός που έχει λίγα, αλλά αυτός που αποζητά όλο και περισσότερα, που επιθυμεί κι άλλα κι άλλα, χωρίς τέλος. Αυτό είναι ένα πολιτισμικό κλειδί. Είναι ζήτημα κουλτούρας και νοοτροπίας, λοιπόν…
Γνωρίζω ότι ορισμένα από τα πράγματα που λέω, «δεν είναι πολύ ωραία». Αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η κρίση του νερού και η επιθετικότητα κατά του περιβάλλοντος δεν είναι η αιτία. Η αιτία είναι το μοντέλο πολιτισμού που έχουμε δημιουργήσει. Και αυτό που πρέπει να αναθεωρήσουμε είναι ο τρόπος της ζωής μας!
Ανήκω σε μια μικρή χώρα που είναι πολύ καλά προικισμένη με φυσικούς πόρους για να ζήσουμε. Είμαστε λίγο περισσότεροι από 3 εκατομμύρια κάτοικοι. Έχουμε όμως 13 εκατομμύρια αγελάδες, από τις καλύτερες του κόσμου. Και 8-10 εκατομμύρια πρόβατα. Εξάγουμε τρόφιμα, γαλακτοκομικά και κρέας. Έχουμε πεδιάδες χαμηλού ανάγλυφου όπου σχεδόν το 90% είναι γόνιμο. Οι εργάτες σύντροφοί μου πάλεψαν σκληρά για να κατακτήσουν το 8ωρο εργασίας. Κατάφεραν σήμερα να το κάνουν 6ωρο! Όμως, αντί να αρκεστούν σε αυτό, έπιασαν και δεύτερη δουλειά, με αποτέλεσμα να δουλεύουν περισσότερες ώρες από πριν! Γιατί; Διότι πρέπει να πληρώσουν μηνιαίες δόσεις, για το αυτοκίνητο, τη μοτοσικλέτα, το ένα το άλλο… Κι όταν τα έχουν ξεπληρώσει όλα αυτά, συνειδητοποιούν ότι γέρασαν κι απέκτησαν ρευματικά, όπως εγώ, κι ότι η ζωή τους τελειώνει.
Κι αναρωτιέμαι: είναι αυτός ο προορισμός του ανθρώπου; Αυτό είναι θεμελιώδες ερώτημα. Η εξέλιξη δεν μπορεί να γίνεται κόντρα στην ευτυχία. Πρέπει να δουλεύει προς όφελος της ανθρώπινης ευτυχίας, της αγάπης στη Γη, των ανθρωπίνων σχέσεων, της φροντίδας των παιδιών, των φίλων, των βασικών αναγκών. Ακριβώς, επειδή αυτός είναι ο πλέον πολύτιμος θησαυρός μας, η ευτυχία! Όταν μαχόμαστε υπέρ του περιβάλλοντος πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, ότι η στοιχειώδης φυσική προτεραιότητα είναι η ανθρώπινη ευτυχία.»
